Na wystawę w Moderna galerija, jednym z najbardziej prestiżowych muzeów sztuki nowoczesnej w Europie, składa się ponad 120 dzieł Andrzeja Wróblewskiego z lat 1955–1957. Pośród nich dużą grupę stanowią obrazy niewystawiane nigdy wcześniej lub niepokazywane od ponad 60 lat. Ekspozycja jest największym przedsięwzięciem w 8-letniej historii działalności Fundacji Andrzeja Wróblewskiego, która realizuje misję promocji twórczości artysty w Polsce i na świecie. Współorganizatorem wystawy jest Instytut Adama Mickiewicza.

„Andrzej Wróblewski. Waiting Room” w Moderna galerija

Moderna galerija jest jednym z najstarszych i najbardziej prestiżowych muzeów w Europie Środkowej, które od kilku dekad inicjuje odważne projekty wystawienniczo-naukowe, poświęcone dziedzictwu powojennej Jugosławii i Europy Środkowo-Wschodniej. Wystawa „Andrzej Wróblewski. Waiting Room” potrwa w stolicy Słowenii 3 miesiące – do 10 stycznia 2021.

W sześciu przestrzeniach, których łączna powierzchnia wynosi ponad 800 m2, zostanie zaprezentowanych ponad 120 dzieł Andrzeja Wróblewskiego z ostatnich lat twórczości, tj. 1955–1957. Wśród nich znajdą się 3 znane obrazy: „Poczekalnia I, Kolejka trwa”, „Poczekalnia II, (Ukrzesłowienie I)”, „Nagrobek, (Nagrobek kobieciarza)” , liczne gwasze, monotypie oraz kilkanaście wielkoformatowych prac powstałych na papierze pakowym. Znaczną grupę stanowią obrazy nigdy wcześniej niewystawiane lub takie, które pokazano publicznie po raz ostatni w 1958 roku.

To pierwsza zagraniczna prezentacja twórczości Wróblewskiego, w której zespół kuratorski w składzie: Magdalena Ziółkowska i Wojciech Grzybała z Fundacji Andrzeja Wróblewskiego oraz Marko Jenko z Moderna galerija, skupił się na ostatnich latach twórczości artysty. Okres ten symbolicznie rozpoczyna się 10 maja 1954 roku, z chwilą narodzin pierworodnego syna Andrzeja, zwanego w domu rodzinnym „Kitkiem”, zaś kończy w dniu śmierci Wróblewskiego 23 marca 1957 roku w Tatrach.

„Andrzej Wróblewski. Waiting Room” - sześć tematów

Wystawa porusza się wokół sześciu tematów. Pierwszym, którego bohaterem są delegaci, jest rekonstrukcja podróży, którą Wróblewski odbył między 30 października a 21 listopada 1956 roku z krytyczką sztuki Barbarą Majewską do Jugosławii. Delegatami są oczywiście Barbara Majewska i Andrzej Wróblewski. 

Motyw kobieciarza jest drugim tematem wystawy. Postać ta jest przewodnikiem po zbiorze 86 monotypii, powstałych najpewniej na przełomie 1956/1957 roku. Na wystawie zobaczymy aż 33 z 35 odnalezionych dotąd monotypii artysty. To właśnie w tej technice Wróblewski przywołuje wątki obecne w jego wczesnej twórczości – ryby, konie, skrzypce, pojazdy czy postać szofera; ale jednym z nich mocno zajmującym uwagę artysty jest kobiece ciało przekształcane na niezliczone sposoby i przedstawiane z wieloma atrybutami. Z racji odwołania do wszystkich najważniejszych tematów poruszanych przez Wróblewskiego, zbiór ten zwany jest artystycznym testamentem artysty.

Trzecią kwestią podejmowaną na wystawie, po której oprowadza widza ukrzesłowiony – bardziej widmo niż bohater – jest temat oczekiwania, hipnotyzujący inwentarz poczekalni, kolejek i ukrzesłowień. Dzieł, które artysta pokazał jeszcze za życia na III Wystawie Dyskusyjnego Salonu Plastyki „Po Prostu” w sierpniu 1956 roku oraz przedstawień kobiet i portretów młodej modelki. 

Kolejna część wystawy, której bohaterkami są matki i córki, karmicielki, opiekunki, kochanki oraz żony, poświęcona jest atmosferze życia domowego i codzienności macierzyństwa. Liczne portrety żony, kobiece akty, wnętrza krakowskiego mieszkania artysty i pracowni zostają umieszczone w dialogu ze słynnym płótnem „Matki, Antyfaszystki” zgłoszonym przez artystę na Ogólnopolską Wystawę Młodej Plastyki „Przeciw wojnie – przeciw faszyzmowi”, zorganizowaną w ramach V Światowego Festiwalu Młodzieży i Studentów latem 1955 roku.

Oddzielną przestrzeń przeznaczono na prace zorganizowane wokół motywu chłopca – bardzo ważnego i nierozpoznanego na szeroką skalę tematu w późnej twórczości artysty, na czele ze słynnym obrazem „Chłopak na żółtym tle, Model, (Chłopczyk)”.

W ostatniej części wystawy zaprezentowano prace artysty, z których wyłania się postać protagonisty – bohatera o dwojakiej naturze, zmierzającego w nieznane, poza horyzont, gdzieś przed siebie, w ponadczasowym pojeździe. Czasami jest on szoferem, innym razem – pasażerem. Jak pisze Branislav Dimitrijević w swoim eseju „Rückenfigur Wróblewskiego”, ta postać o podwójnej naturze jest także literackim bohaterem poezji Różewicza, Apollinaire'a i Lorki – wizualnie nieprzekładalna, ale przepełniona sugestywnym nastrojem.

„Andrzej Wróblewski. Waiting Room” - katalog

Wystawie towarzyszy katalog pod tym samym tytułem, wydany w języku angielskim, z siedmioma esejami krytycznymi Ivany Bago, Branislava Dimitrijevića, Wojciecha Grzybały, Marko Jenko, Ljiljany Kolešnik, Ewy Majewskiej i Magdaleny Ziółkowskiej. Publikacja zawiera również prezentację archiwaliów, zdjęcia z podróży Wróblewskiego i Majewskiej oraz reprodukcje 220 prac artysty. Katalog współwydawany i dystrybuowany jest przez prestiżowe niemieckie wydawnictwo Hatje Cantz we współpracy z Instytutem Adama Mickiewicza.

---------

Andrzej Wróblewski – malarz, historyk i krytyk sztuki. Jedna z kluczowych postaci sztuki Europy Środkowej i Wschodniej po 1945 roku. Urodzony w 1927 roku Wilnie, ukończył historię sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim i Akademię Sztuk Pięknych w Krakowie, gdzie został asystentem na Wydziale Malarstwa. Otrzymał wyróżnienie na Festiwalu w Bukareszcie (1953), brał udział w licznych ogólnopolskich przeglądach sztuki, w tym w głośnej wystawie w Arsenale w 1955 r. „Przeciw wojnie – przeciw faszyzmowi”. Na swoim koncie miał także jedyną za życia wystawę indywidualną prac na papierze w Klubie Związku Literatów Polskich w Warszawie w lutym 1956 roku, zorganizowaną dzięki pomocy przyjaciół, m.in. Andrzeja Wajdy. W tym samym roku od 30 października do 21 listopada z krytyczką sztuki Barbarą Majewską odbył podróż do Jugosławii. Trzytygodniowy pobyt w Belgradzie, Lublanie, Skopje, Zagrzebiu i w mniejszych miejscowościach, jak Portoroż, Piran, Ochryda, na które składał się nie tylko udział w artystycznym życiu świata kultury ówczesnej Jugosławii, ale też spacery po malowniczych uliczkach, zwiedzanie etnograficznych zbiorów i poznawanie zabytków architektury, bujnie ujawnił się w twórczości artysty z ostatnich miesięcy życia. Andrzej Wróblewski zmarł niespodziewanie w 1957 roku podczas pobytu w Tatrach.

Fundacja Andrzeja Wróblewskiego – instytucja założona w 2012 roku przez Magdalenę Ziółkowską, Wojciecha Grzybałę oraz spadkobierców Andrzeja Wróblewskiego, na czele z Martą Wróblewską, córką artysty. Instytucja jest zwieńczeniem jej dwudziestoletniego wsparcia udzielanego organizacjom i kuratorom przy realizacji wielu wystaw oraz wydawnictw poświęconych jej ojcu. Magdalena Ziółkowska i Wojciech Grzybała od 2010 roku zajmują się promocją twórczości Wróblewskiego w Polsce i na świecie. Ich wspólnym projektem przed formalnym powołaniem Fundacji w 2012 roku była pierwsza indywidualna zagraniczna wystawa poświęcona artyście „Andrzej Wróblewski. To the Margin and Back”, organizowana w Van Abbemuseum w Eindhoven.