Czym jest sacharoza?

Sacharoza, czyli organiczny związek chemiczny z grupy disacharydów, jest dwucukrem składającym się z cząsteczek fruktozy i glukozy. Brzmi znajomo? Substancja ta jest niczym innym, jak białym cukrem, czyli jedną z przypraw, które każdego dnia znajdują zastosowanie w kuchni. Charakteryzuje się słodkim smakiem, białą barwą, a jego struktura składa się na drobne kryształy.

Sacharoza jest powszechnym składnikiem większości produktów spożywczych, jednak producenci rzadko mówią wprost o jej występowaniu. Na opakowaniach zazwyczaj jest oznaczana jako cukier prosty.

Ciekawostka: sacharozę pierwszy raz udało się pozyskać (z buraków cukrowych) w 1747 roku. 54 lata później Fryderyk Wilhelm III Pruski zarządził uruchomienie pierwszej na świecie cukrowni. Obiekt powstał we wsi Konary na Dolnym Śląsku. W 1802 roku zakład przetworzył 400 ton buraków. 

Gdzie występuje sacharoza?

Sacharoza jest pozyskiwana z buraków cukrowych (zawiera 16 proc. dwucukru) lub trzciny cukrowej (zawiera ok. 13 proc. dwucukru), dlatego jest określany także jako cukier buraczany lub cukier trzcinowy. Jako naturalnie występujący związek chemiczny, sacharoza pojawia się także w wielu innych nieprzetworzonych produktach żywnościowych. 

Niewiele osób zdaje sobie z tego sprawę, ale za słodki smak owoców nie odpowiada wyłącznie fruktoza. W niektórych znajduje się także sacharoza (dotyczy to również warzyw), jednak stężenie tego związku jest na tyle niewielkie, że jego pozyskiwanie na skalę przemysłową byłoby nieopłacalne. 

Sacharoza w produktach żywnościowych

O jakich owocach i warzywach mowa? Bogatym źródłem sacharozy są przede wszystkim:

  • morele,
  • ananasy,
  • mandarynki,
  • mango,
  • daktyle,
  • nektarynki,
  • melony,
  • brzoskwinie,
  • warzywa strączkowe (fasola, groszek),
  • buraki,
  • kukurydza.

Znaczne ilości sacharozy można znaleźć też w owocach poddanych procesowi suszenia. 

Należy wyraźnie zaznaczyć, że produkty spożywcze nieprzetworzone nie stanowią głównego źródła sacharozy w diecie. Znacznie większe ilości cukru dostarczamy do organizmu wraz z żywnością przetworzoną. Dotyczy to przede wszystkim wszelkiego rodzaju słodyczy i innych produktów przemysłu cukierniczego: pralin, cukierków, czekolad, ciastek, ciast, tortów itp. Dodawanie sacharozy jest w tym przypadku uzasadnione względami smakowymi, ale nie tylko. W przypadku wypieków sacharoza jest jednym ze składników odpowiadających za strukturę ciasta, które w wyniku procesu rekrystalizacji cukru nabiera pożądanych właściwości. Co ciekawe, sacharoza nie jest dodawana do wszystkich słodkości. W lodach, kremach i w innych produktach, w których nie powinna zachodzić rekrystalizacja, stosowany jest syrop glukozowo-fruktozowy.

Warto zaznaczyć, że sacharoza nie jest dodawana wyłącznie do słodyczy i deserów. Producenci żywności stosują ten składnik nawet w tych produktach, w których trudno jest doszukać się wyraźnie słodkiego smaku: w wędlinach (dotyczy to przede wszystkim wyrobów niższej jakości, których produkcja nie ma nic wspólnego z metodami tradycyjnymi), gotowych daniach, sosach, przetworach warzywnych itp. 

Sacharozę znajdziemy też w produktach takich jak płatki śniadaniowe, jogurty smakowe, napoje mleczne. Jej znaczne ilości dodawane są także do napojów, przede wszystkim tzw. kolorowych, ale także do soków (które nie są oznaczone jako 100 proc. naturalne) i wód smakowych.

Sacharoza w przemyśle kosmetycznym

O ile sacharoza kojarzy się przede wszystkim z branżą spożywczą, to nie można nie wspomnieć, że z białego cukru na szeroką skalę korzysta także przemysł kosmetyczny. Ze względu na krystaliczną strukturę wykazuje bowiem świetne właściwości ścierne, toteż stanowi główny składnik różnego rodzaju peelingów. Tego typu kosmetyki skutecznie usuwają martwy naskórek i oczyszczają skórę, nie wywołując przy tym podrażnień czy reakcji alergicznych.

Sacharozę znajdziemy też w preparatach przeznaczonych do depilacji, przede wszystkim w pastach wytwarzanych domowymi metodami. Po zmieszaniu cukru z wodą miodem, i sokiem z cytryny powstaje w 100 proc. naturalny preparat, świetnie nadający się do usuwania owłosienia z nawet najwrażliwszych okolic. 

Nie każdy wie, ale sacharoza znajduje też zastosowanie w produkcji mydła glicerynowego. Ten naturalny środek myjący świetnie nadaje się dla osób, które natura obdarzyła wyjątkowo wrażliwą skórą.    

Sacharoza: czy należy jej unikać?

W produktach kosmetycznych sacharoza jest wyjątkowo korzystnie działającym składnikiem, jednak tego samego nie można powiedzieć o produktach spożywczych. Większość osób nie zdaje sobie sprawy, że cukier występuje w przeważającej większości produktów, które codziennie trafiają na stół. W tym kontekście dodatkowe dosładzanie potraw i napojów jest sporym błędem, bowiem nadmiar tej substancji wywiera wyjątkowo niekorzystny wpływ na zdrowie.

Trzeba sobie zdać sprawę z tego, że cukier uzależnia tak samo, jak nikotyna czy alkohol. Właściwości sacharozy sprawiają, że związek ten doprowadza do aktywacji tych samych receptorów w mózgu, które zostają pobudzone w następstwie zażycia narkotyków. Następuje wyrzut dopaminy, a po pewnym czasie nie da się już osiągnąć stanu przyjemności bez jej udziału. 

Nie można też nie wspomnieć, że sacharoza jest kiepskim źródłem energii. Pod wpływem wzrostu stężenia glukozy odczuwamy nagły przypływ energii, jednak stan ten nie utrzymuje się długo.

Kolejna rzecz, sacharoza znacząco przyspiesza proces starzenia się organizmu. Wynika to z faktu, że spożywana w nadmiarze doprowadza do uszkodzenia struktury protein, w tym także kolagenu i elastyny. 

Znaczne ilości cukru w diecie może być przyczyną uszkodzenia naczyń krwionośnych. W ten sposób sacharoza przyczynia się do wystąpienia licznych schorzeń układu krążenia. 

Kolejne nieprzyjemne konsekwencje spożywania cukru to nadwaga i otyłość. Trzeba bowiem wiedzieć, że jego nadmierne ilości są przekształcane w trójglicerydy, które organizm gromadzi w postaci tkanki tłuszczowej. 

Inne możliwe konsekwencje zbyt dużej ilości spożywanej sacharozy to:

  • próchnica,
  • zwiększone ryzyko depresji,
  • zwiększone ryzyko artretyzmu,
  • insulinooporność.