Efekt Pigmaliona – co to?

Efektem Pigmaliona nazywa się wpływ, jaki na twoje działanie wywierają nastawienie i oczekiwania otoczenia. W sytuacji, gdy wszyscy cię dopingują, są życzliwi i wierzą w twój sukces, prawdopodobnie faktycznie uda ci się go odnieść. Natomiast jeśli słyszysz, że jesteś beznadziejna i nie uda ci się zrealizować obranego celu, twoje szanse na zwycięstwo znacznie maleją.

Efekt Pigmaliona i Golema

Nazwa wzięła się od mitycznego króla Cypru Pigmaliona. Władca nie mógł znaleźć odpowiedniej kandydatki na żonę. W akcie desperacji wyrzeźbił pomnik przepięknej kobiety, którą nazwał Galatea. Przelał na posąg swoją miłość i wyobrażał sobie, że to właśnie ona jest jego ukochaną. Obserwująca Pigmaliona Afrodyta postanowiła, że spełni jego pragnienie i tchnęła w posąg życie – Galatea stała się prawdziwą kobietą i wyszła za Pigmaliona. Marzenie Pigmaliona spełniło się, ponieważ władca skupił się na pozytywnych wyobrażeniach. Gdy dochodzi do wywołania satysfakcjonującego rezultatu, mówi się o efekcie Galatei. W przypadku negatywnych zjawisk wskazuje się z kolei na efekt Golema.

Efekt Golema

Bywa nazywany odwróconym efektem Pigmaliona. W jego przypadku chodzi o negatywne nastawienie, które wpływa na obniżenie pewności siebie, a ostatecznie przyciąga niepowodzenie. Efekt Golema zachodzi w sytuacjach gdy, chociaż jeszcze nic nie zrobiliśmy, od razu zakładamy, że popełnimy błąd. Wówczas nasza motywacja jest słabsza i wręcz spodziewamy się porażki – a w takich warunkach trudno o sukces.

Efekt Pigmaliona – przykłady

Aby zrozumieć efekt Pigmaliona, warto przywołać kilka dość sztandarowych przykładów. Dzięki nim zorientujesz się, że ze samospełniającą się przepowiednią mogłaś mieć do czynienia naprawdę często:

  • Gdy przełożony od pierwszego dnia chwali nowego pracownika, dostrzega jego nawet drobne postępy i przedstawia mu, jak wiele może osiągnąć, zwiększa szanse na to, że faktycznie tak się stanie. Jeśli jednak będzie go traktować tak, jakby się do niczego nie nadawał, znacznie obniży jego zapał do pracy i sprawi, że pracownik zacznie popełniać błędy częściej – będzie miał na to wpływ zarówno stres, jak i niesprzyjająca atmosfera.
  • Jeśli dziecko słyszy od swoich rodziców, że nie potrafi niczego zrobić i zawsze potrzebuje pomocy, może faktycznie zacząć tak o sobie myśleć – a wówczas będzie obawiało się zrobić cokolwiek. Każda nowa rzecz stanie się wyzwaniem nie do przejścia. Gdyby jednak rodzice wykazywali się wsparciem, wiarą w możliwości i zaufaniem, dziecko byłoby bardziej skore do nauki nowych rzeczy i stałoby samodzielniejsze.

Efekt Pigmaliona – eksperyment

Chociaż przykłady świadczące o efekcie Pigmaliona mogą nie budzić żadnych wątpliwości, a sposób postępowania wydawać się dość logiczny, skąd pewność, że nastawienie otoczenia ma wpływ na nasze sukcesy i porażki?

Dwójka badaczy, Robert Rosenthal oraz Lenore F. Jacobson, sprawdzili, w jaki sposób działa efekt Pigmaliona w szkole. Przeprowadzony przez nich w 1968 roku eksperyment naukowy do dzisiaj traktowany jest jako dowód na działanie efektu Pigmaliona.

  1. W szkole podstawowej testowano inteligencję uczniów.
  2. Wylosowano 20 uczniów i uczennic. Rosenthal i Lenore ogłosili, że to właśni ci uczniowie najlepiej zdali test na inteligencję i górują nad pozostałymi.
  3. Fałszywe wyniki przekazano nauczycielom, którzy uwierzyli, że faktycznie wskazana dwudziestka wyróżnia się inteligencją.
  4. Po roku Rosenthal i Jacobson raz jeszcze przeprowadzili testy na inteligencje.
  5. Okazało się, że wylosowanej wcześniej dwudziestce uczniów znacznie wzrosło IQ – w sporej części aż o 20-30 punktów. Co więcej, w czasie od pierwszego testu oceny wylosowanych uczniów uległy poprawie.

Nauczyciele, którzy uwierzyli w potencjał losowo wybranych uczniów, poświęcali im więcej uwagi i zainteresowania – a to zaowocowało wzrostem poziomu inteligencji. Nie bez znaczenia pozostał wysiłek samych uczniów, którzy chcieli sprostać oczekiwaniom.

Efekt Pigmaliona – psychologia

Eksperyment Rosenthala i Jacobson jest przytaczany przez psychologię dla ukazania, jak dużą rolę w rozwoju pełnią nie tylko pojedyncze jednostki, ale i otaczające je środowisko. Jeśli jest wspierające, pomaga „urzeźbić” sukces. To, jak działa efekt Pigmaliona, ma znaczenie nie tylko dla rodziców i nauczycieli – chociaż oni wywierają największy wpływ na rozwój najmłodszych. Umiejętność pozytywnego myślenia może się przydać każdemu z nas, bez względu na wiek.

Optymistyczne spoglądanie w przyszłość i wiara we własny sukces sprawiają, że ze znacznie większym zapałem przechodzimy do pracy. Jesteśmy zmotywowani i spodziewamy się, że nam się uda. Gdy natomiast zaczynami myśleć, że nic się nie powiedzie i przygotowywać się mentalnie na porażkę, nie tylko ją przyciągamy, ale i obniżamy swoje zaangażowanie.

Efekt Pigmaliona – jak zrobić?

Efekt Pigmaliona dość silnie łączy się z etykietowaniem – gdy przykleimy komuś łatkę „nieuka”, obniżymy jego chęć do nauki. Udowadniają to kolejne badania: „Dzieciom z pewnych klas oznajmiono, że są schludne i lubią dbać o porządek. Po pewnym czasie okazało się, że ci uczniowie zaczęli bardziej dbać o porządek w salach. W pozostałych klasach, gdzie stosowano inne metody perswazyjne, nie zanotowano żadnych zmian” – pisze Paweł Zakrzewski. Jak wykorzystać tę zależność?

  • Spróbuj wzbudzić efekt Pigmaliona wśród przyjaciół. Jeśli widzisz, że ktoś z twojego otoczenia potrzebuje uwierzyć w swoje możliwości, nie wahaj się i wskaż, że dostrzegasz jego potencjał. Otaczanie się ludźmi, którzy są dla siebie nawzajem życzliwi i wierzą w swoje sukcesy, pomoże wam wszystkim.
  • Zadbaj o pozytywną atmosferę w pracy. Nie chodzi wyłącznie o to, aby świetnie się dogadywać i śmiać z tych samych żartów. Sprzyjająca aura to również wiara w sukcesy swoich pracowników. Jeśli zarządzasz zespołem i chcesz zwiększyć jego produktywność, spróbuj wykorzystać efekt Pigmaliona. I z pewnością unikaj efektu Golema!

Efekt Pigmaliona – jak nauczyć się optymizmu?

Efekt Pigmaliona najczęściej wywoływany jest przez osoby z otoczenia – nauczycieli czy przełożonych. Jednak nawet najszczersze uznanie z ich strony może nie odnieść zamierzonych skutków, jeśli natknie się na opór z twojej strony. Jak sprawić, że zaczniesz wierzyć w siebie?

  • Pozytywna afirmacja – wydaje się banalna, a może zmienić twój sposób postrzegania siebie. Karmienie umysłu optymistycznymi hasłami sprawi, że chociaż podświadomie zaczniesz myśleć o sobie i swoim otoczeniu lepiej.
  • Prawo przyciągania – stwórz mapę marzeń, manifestuj pozytywną przyszłość i ciesz się tym, co cię czeka. Strata czasu? Nie twierdzimy, że wyobrażanie sobie sukcesu wystarczy, aby go osiągnąć, jednak otoczenie się pozytywną aurą z pewnością pomoże ci pozostać zmotywowaną i uwierzyć w to, że czeka cię coś dobrego.

Źródło: P. M. Zakrzewki, Stereotyp i etykietowanie jako zjawiska towarzyszące edukacji w szkole.