Dorastanie Coco Chanel wśród czerni i bieli
Coco Chanel urodziła się w 1883 roku jako Gabrielle Bonheur Chanel, córka ulicznego sprzedawcy Alberta Chanel i praczki Eugénie Jeanne Devolle. Rodzina mieszkała w jednopokojowym mieszkaniu w Brive-la-Gaillarde we Francji. Przyszła projektantka i ikona mody miała dwie siostry i dwóch braci. Po śmierci matki, która podupadła na zdrowiu po trudnej ciąży, rodzeństwo zostało rozdzielone. Siostry trafiła do sierocińca przy katolickim klasztorze w Aubazine. Wychowanie chłopców zostało powierzone rodzinie zastępczej, a owdowiały ojciec bez słowa wyjaśnienia zniknął z ich życia. Zakon Najświętszego Serca Maryi opiekował się porzuconymi i osieroconymi dziewczynkami, wymagając od nich dyscypliny i akceptacji życia bez wygód. W sierocińcu obowiązywały surowe zasady — podpieczne musiały nosić czarne spódnice i białe bluzki, uczestniczyć we mszy świętej wcześnie rano i modlić się przed snem, a na szkolne zajęcia uczęszczały przez sześć dni w tygodniu. Choć nie było to idealne miejsce na dorastanie, to właśnie tam Chanel nauczyła się podstaw szycia i krawiectwa.
Wyzwolenie przyszło, gdy Chanel wyjechała do Moulins, gdzie pracowała jako szwaczka i zarabiała, śpiewając w barze. Mówi się, że to dzięki jednemu ze swoich popisowych numerów, “Qui qu'a vu Coco?", otrzymała legendarny przydomek Coco. Jej życie zawodowe rozpoczęło się na dobre w 1906 roku, kiedy została kochanką Etienne Balsana, francuskiego dziedzica tekstyliów i właściciela stajni koni wyścigowych. Tkaniny oraz konie były wielkimi pasjami jej życia, podobnie jak bogaci, wpływowi mężczyźni, którzy płacili rachunki i pomagali w jej przedsięwzięciach biznesowych. Jednak bycie ukochaną zapracowanego mężczyzny nie wystarczało Chanel. Jej ambicja potrzebowała większego ujścia, dlatego partner zachęcił ją do pracy modystki. Zajęcie miało głównie stanowić sposób na zabicie czasu, ale dodatkowo rozpaliło jej miłość do mody.
Uczucie Chanel i francuskiego dziedzica firmy tekstylnej nie trwało długo. Projektantka zakochała się w jego przyjacielu, o którym mówiła jako o swojej jedynej prawdziwej miłości. Przystojny bogaty Anglik Arthur Capel wprowadził ją w kręgi francuskiej arystokracji, a ona szybko nauczyła się, jak żyją, rozmawiają i ubierają się ludzie ze społecznych wyżyn. Dzięki niemu i jego wsparciu finansowemu Coco Chanel, 1 stycznia 1910 roku, w wąskiej uliczce zwanej Rue Cambon, otworzyła swój pierwszy butik z kapeluszami.
Rewolucja jest kobietą
Chanel nie była zadowolona z tego, jak wyglądała moda przed I wojną światową, więc kiedy w 1913 roku Capel podarował jej butik w Deauville, rozpoczęła prywatną wojnę, której celem było sprawienie, by kobiety były tak samo nowoczesne i wygodnie ubrane jak mężczyźni — zwłaszcza ci aktywni i lubiący spędzać czas na świeżym powietrzu, zupełnie jak jej ukochany. W lokalu w Deauville wprowadziła do oferty swobodne dzianiny i sukienki, które były szokująco proste w porównaniu z tym, co wychodziło spod ręki ówczesnych paryskich twórców mody haute couture.
Szybki wzrost popularności projektów Chanel wynikał z ich kontrastowego charakteru w stosunku do mody głównego nurtu, która wciąż była ściśle związana z tradycyjnymi i powoli przestarzałymi gorsetami i krynoliną. Zaczęły one być postrzegane jako klatki, w których kobiety zamykały się w poszukiwaniu estetycznej równowagi i coraz częściej określano je jako niezdrowe. Dlatego też Chanel, idąc pod prąd, zaczęła oferować sportowe sylwetki o prostych i miękkich liniach zgodnie z tym, co miało stać się nowym trendem początku wieku.
Wybrała właściwy moment. Wojna nie była czasem ekstrawagancji, a niedostatki sprawiły, że kobiety były bardziej otwarte na prostotę niż kiedykolwiek wcześniej. Coco Chanel coraz bardziej zaintrygowana swobodną elegancją męskich szaf, zwłaszcza tych noszonych na prowincji, zaczerpnęła wiele pomysłów na własne projekty z szafy Arthura Capela. Inspirowane jego osobistym stylem modele stały się podstawą tego, co pod koniec wojny oferowała w swoich butikach przy Rue Cambon i w Biarritz.
Szczęście Chanel zostało przerwane przez śmierć Capela. Ukochany projektantki zginął w wypadku samochodowym w 1919 roku. Coco mówiła później, że wraz z jego śmiercią straciła wszystko, ale można powiedzieć również, że wiele zyskała. W tym okresie Francja wciąż była w żałobie po młodych mężczyznach, którzy zginęli w czasie wojny. Ulice Paryża wypełniły się żałobą i kobietami ubranymi w czerń. Śmierć kochanka Gabrielle stworzyła pomost między nią a resztą przedstawicielek jej płci.
Legendarna little black dress
Pomimo braku formalnego wykształcenia Chanel miała rzadko spotykaną w kręgach mody przenikliwość intelektualną. Była świadoma, że młode kobiety, patrząc na swoje matki zniszczone utratą mężów i synów, czuły niemal przymus, by się nie zakochać. Niezależna garçonne (fr. dziewczyna, która prowadzi swoje życie samodzielnie) zmieniała wyobrażenia o kobiecości, a szczupła, wysportowana Chanel zauważyła te znaki wcześniej niż ktokolwiek inny. Chanel dostrzegała potrzebę okazywania powojennej żałoby, ale uważała, że może ona być bardziej szykowna niż tradycyjne kobiece potrzeby.
Tak zresztą powstała jej kultowa “mała czarna”. Słynny klasyk świata mody, który magazyn Vogue określił jako "uniform dla wszystkich kobiet z gustem". Do jej stworzenia zainspirowały ją również operowe, wielobarwne suknie, których wyglądu wprost nie mogła znieść. Chciała stworzyć coś zupełnie innego i w latach 20. zaprojektowała prostą, minimalistyczną sukienkę w kolorze czarnym, gdyż jej zdaniem to właśnie poprzez ten odcień najlepiej wyrażała się naturalna elegancja kobiety. Czarne sukienki z metką Chanel były uważane za rewolucyjne, ponieważ z jednej strony wydawały się emancypacyjne, a z drugiej seksowne. Doskonale skrojone, niektóre z głębokim dekoltem lub zabawnymi nieregularnymi obszyciami były w tamtych czasach niezwykle tajemnicze i zmysłowe.
Klasyczny krój little black dress Chanel był dopasowany i sięgał tuż poniżej kolana, co początkowo uznano za skandaliczne. Mała czarna oryginalnie szyta była z wygodnych materiałów, takich jak szyfon, wiskoza lub elastyczna wełna, a czasami również dodatkowo zdobiona cekinami lub koronkami. Jej kultowy projekt zyskał sławę dzięki popularnym klientkom, takim jak Elizabeth Taylor czy Marilyn Monroe.
Kiedy nastały lata 20., Chanel została uznana za jedną z największych liderek mody nie tylko w Paryżu, ale na całym świecie. Jej projekty i paleta barw wydają się dziś równie nowoczesne jak wtedy: szykowne i sportowe w ciągu dnia, oparte na wyrazistych, płaskich liniach i romantyczne w nocy.
Ucieczka i powrót
Coco Chanel sama nigdy nie ufała mężczyznom. Wybierała kochanków ze względu na ich władzę i to, jak mogli jej pomóc. Po Capelu był wielki książę Rosji Dimitrij i książę Westminsteru, a w czasie II wojny światowej — Haus Gunther von Dincklage, mimo że obcowanie z członkami niemieckich sił okupacyjnych w Paryżu było uważane za zdradę.
W czasie trwania II wojny światowej, Chanel zamknęła butik i zaszyła się w hotelu Ritz, u boku niemieckiego oficera von Dincklage'a. Kiedy po zakończeniu działań wojennych Francja postanowiła ukarać tych, którzy współpracowali z niemieckimi siłami okupacyjnymi, uznano, że powinna opuścić Francję. Wywieziono ją do Szwajcarii, podobno za zgodą samego Winstona Churchilla.
Tam kariera Coco Chanel mogła się zatrzymać, a ona sama nadal zajmowałaby zaszczytne miejsce, które zajmuje dzisiaj, ale zamiast tego zdecydowała się na powrót. Ówczesne plotki mówiły, że to jej najbardziej znany zapach, Chanel no. 5, wymusił decyzję o powrocie ze względu na słabnącą pozycję na rynku (bez blasku pokazów mody, które zwiększałyby sprzedaż). Inni twierdzili, że było to negatywne nastawienie projektantki do mężczyzn, którzy w latach 50. zdominowali paryskie couture. Chociaż podziwiała Balenciagę jako wielkiego rzemieślnika i twórcę, widziała, że Dior, Balmain i inni cofają całą pracę, którą wykonała, aby uprościć i zmodernizować kobiecy strój. Była zdeterminowana, by powstrzymać ich (jak jej się wydawało) szowinistyczny romantyzm, czyniący z przesadnie ubranych mężczyzn trofea nowoczesnej kobiety, którą tak ciężko pracowała, by stworzyć jako istotę silną, w dużej mierze zależną od mężczyzn.
Chanel zaprezentowała swoją nową kolekcję 5 lutego 1954 roku. Francuska prasa, wciąż niewybaczająca jej zachowania w czasie wojny, była obojętna na nowe projekty wizjonerki, ale amerykańskie i brytyjskie media uznały jej miękkie garnitury za przełom łączący szyk i nowoczesność w bardzo przystępny sposób. Chanel dokonała przewrotu i cudu. Dziś garnitur z metką Chanel jest w końcu standardowym elementem współczesnej mody, noszonym zarówno przez nastolatki, jak i ich babcie.
Pokój w hotelu Ritz
Gabrielle Chanel pracowała aż do swojej śmierci w wieku 87 lat, 10 stycznia 1971 roku. Najbliżsi projektantki mówili później, że jej odejście było nagłe i nie zauważyli absolutnie żadnych oznak tego, aby stan jej zdrowia w ostatnim czasie się pogorszył. Tuż przed śmiercią była zajęta skrupulatnym wykańczaniem swojej kolekcji na wiosenny pokaz: sprawdzała szczegóły każdej sukienki, dopasowywała guziki i wybierała tkaniny. Pracownicy jej domu mody byli zszokowani wiadomością o nagłej śmierci szefowej, ponieważ mimo podeszłego wieku była ona bardzo zaangażowana w przygotowania do pokazu.
Według The Guardian w wieczór poprzedzającego jej śmierć, Chanel wybrała się na długi spacer z przyjacielem z dawnych lat, a następnie położyła się do łóżka w apartamencie. Ostatnie słowa miała wypowiedzieć do swojej pokojówki: "Widzisz, tak się umiera" — brzmiały.
Coco Chanel zmarła w hotelu Ritz w Paryżu, miejscu, które nazywała domem przez 34 lata (wprowadziła się do hotelu na stałe w 1937 roku i mieszkała w wystawnym prywatnym apartamencie składającym się z wielu pokojów). Często korzystała z wejścia dla personelu. Według plotek, kiedy podróżowała z Ritza do swojego domu mody po drugiej stronie Rue Cambon, hotelowy portier informował pracowników o tym, że jest w drodze, aby mogli spryskać się perfumami Chanel no. 5 przed jej przybyciem. Od czasu śmierci Coco Chanel napisano o niej więcej słów niż o jakimkolwiek innym projektancie mody XX wieku.
Dom mody Chanel po śmierci jego założycielki
Coco Chanel robiła to, co kochała aż do ostatniego dnia swojego życia. Kolekcja, nad którą pracowała, została pokazana publicznie dwa tygodnie po jej śmierci. Pogrzeb odbył się 13 stycznia 1971 roku w kościele Madeline w Paryżu. Wśród gości znalazły się największe nazwiska świata mody. Bliscy i fani projektantki oddali jej cześć zakładając ubrania z metką Chanel, a trumna otoczona była ulubionymi kwiatami projektantki, kameliami. Gabrielle została pochowana na cmentarzu Bois-de-Vaux w Lozannie, w Szwajcarii.
Po śmierci wizjonerki, dom mody Chanel skupił się na sprzedaży biżuterii i zapachów. W 1983 roku Alain Wertheimer zdecydował, że za jego sterami powinien stanąć nowy dyrektor kreatywny Karla Lagerfeld, któremu udało się przywrócić marce dawną świetność.
Niepowtarzalny styl Coco Chanel, który przetrwał do dziś
Coco Chanel poświęciła swoje życie na tworzenie, doskonalenie i promowanie nowego typu kobiecej elegancji. Projektowała dla aktywnej i wyemancypowanej kobiety, takiej jak ona sama, zgodnie z zasadami komfortu i prostoty. Chanel zmieniała konwencje mody, przekształcając kobiece szafy dzięki swoim innowacyjnym pomysłom, pionierskiemu podejściu do tkanin i konstrukcji przy jednoczesnym podkreśleniu kobiecych kształtów.
Haute couture było dla niej zarówno obszarem eksperymentów. Pracowała bezpośrednio na manekinie, nigdy nie robiąc pierwszego szkicu. Siła i ponadczasowość jej kreacji wynikały z umiejętności harmonizowania formy, łączenia instynktu projektanta z poszukiwaniem nowego ideału osadzonego w rzeczywistości życia kobiet.
W ciągu całej swojej kariery styl Coco Chanel stał się wzorcem nowoczesnego życia. To ona zmieniała zwykłe rzeczy na eleganckie, łączyła męskość i kobiecość, prawdziwość i imitację, surowość i nadmiar. Wbrew krótkotrwałości współczesnych trendów, pozostała konsekwentna i pewna, że jej estetyka jest wciąż aktualna.
Gabrielle Chanel rozpoczęła swoją karierę jako modystka, a następnie otworzyła butiki we francuskich nadmorskich kurortach Deauville (1912) i Biarritz (1915), do czego zainspirowało ją poczucie wolności, które cechowało życie towarzyskie klasy wyższej. Chanel, która jako pierwsza nosiła swoje własne kreacje, tworzyła projekty odzwierciedlające jej osobiste uwarunkowania, gust i ambicje. Luźne sukienki, koszule i spódnice tworzyły styl, który przeciwstawiał się restrykcyjnej modzie poprzedniego stulecia ze sztywnymi materiałami i skomplikowaną konstrukcją.
Cechami charakterystycznymi jej niepowtarzalnego stylu były prostota, praktyczność i swobodna elegancja. Odrzucając wszelkie zbędne ozdoby, Chanel projektowała zrównoważone, proste formy, które szanowały ciało kobiety i pozwalały jej swobodnie się poruszać. Wprowadziła do mody estetykę nowoczesności, która współbrzmiała ze znaczącymi zmianami w rolach społecznych kobiet po I wojnie światowej. Młodzieńcze projekty Chanel, wykonane z elastycznych materiałów, takich jak metrażowy dżersej, charakteryzowały się zaskakującym połączeniem minimalizmu i precyzji, tworząc podstawy dla nowej formy elegancji, której broniła przez całą swoją karierę.
