Eksperci twierdzą, że nawyk samodyscypliny można wykształcić w 3 tygodnie pod warunkiem stosowania się do określonych reguł i wdrażania konkretnych technik. Wymaga to sporo samozaparcia, gdyż całkiem naturalne dla człowieka jest, by odrzucać cele długoterminowe w momencie, gdy nadarza się okazja szybkich i bezpośrednich korzyści.

Co to jest samodyscyplina?

Na początku powinna pojawić się definicja. Samodyscyplina przez niektórych badaczy uznawana jest za umiejętność, przez innych za nawyk. Polega ona na kontrolowaniu emocji oraz zachowań w taki sposób, by skoncentrować się na aktywnościach ważnych ze względu na postawione cele. Potocznie można mówić o "zmuszaniu się" do rzeczy, na które nie zawsze mamy ochotę w imię długoterminowych korzyści.

Dzięki osiągnięciom medycyny wiemy, że samodyscyplina powiązana jest z częścią grzbietowo-boczną kory przedczołowej. To obszar odrębny od rejonów mózgu odpowiedzialnych za czynności zamierzone i świadome dokonywanie wyborów. Właśnie to potwierdza pełną wyuczalność zdyscyplinowania. Można je kształtować już w dzieciństwie poprzez wychowanie w samodyscyplinie lub w wieku późniejszym za pomocą różnych technik, którym towarzyszy samokontrola emocjonalna.

Co daje samodyscyplina?

Przed przystąpieniem do działania warto jednak wiedzieć, jakie są najważniejsze korzyści, które niesie z sobą wysoka samodyscyplina. Jednym z najpopularniejszych stwierdzeń motywacyjnych jest to, które głosi, że ciężka praca stanowi źródło sukcesu większości ludzi, którzy sukces odnoszą. Brzmi to jednak jak truizm, warto więc przejść do konkretu.

Korzyściami płynącymi z samodyscypliny są między innymi:

  • Większa wydajność

Okazuje się, że ludzie, którzy określają plan dnia w pracy, a później przestrzegają jego realizacji, są nastawieni na cel, w związku z czym działają sprawniej i efektywniej. Zasada ta sprawdza się także w innych obszarach: podczas przestrzegania diety, planowania edukacji lub rozkładu dnia.

  • Oddzielanie pracy od czasu prywatnego

To zaleta, którą dostrzegą przede wszystkim osoby pracujące na własny rachunek oraz zadaniowo. Odpowiednia motywacja, dzięki której zajmują się obowiązkami przez ściśle wytyczony czas, sprawia, że rzadziej zabierają pracę do domu i nie zajmują się nią w czasie wolnym, który powinien być przeznaczony na relaks lub dla rodziny. Samokontrola i samodyscyplina ratują nas także przed realizacją projektów na kilka godzin przez upływem ostatecznego terminu. Tym samym dbamy o tak zwany work-life balance.

  • Sprawniejsze osiąganie celów

Jeśli nie łamiemy ustalonych przez trenera personalnego, szefa czy samych siebie zasad, cel osiągniemy szybciej. Nie ma znaczenia, czy mowa o obszarze zawodowym, ćwiczeniach na siłowni czy relacjach z bliskimi.

  • Szacunek do samego siebie

Udowodniono, że kiedy zachowujemy samodyscyplinę, bardziej lubimy siebie i mamy poczucie dumy. Nie ulegamy pokusom, czujemy więc siłę własnego charakteru i prawem konsekwencji stajemy się coraz lepsi. Taka sytuacja sprawia również, że wydzielają się endorfiny – hormony szczęścia.

Skąd bierze się problem z samodyscypliną?

Skoro korzyści są znaczne, dlaczego problem z samodyscypliną dotyczy tak wielu osób? Okazuje się, że - mimo wszystkich wyżej wymienionych zalet - prokrastynacja, czyli tendencja do odwlekania działań, czasami po prostu się opłaca. Większość osób, która ma w zwyczaju odkładać obowiązki, tak czy inaczej wykonuje je na czas i unika poważniejszych konsekwencji. Co prawda, procesowi temu towarzyszy ogromna presja, a często i brak zadowolenia z efektów, ale to nadal zbyt mało, by następnym razem być bardziej zmobilizowanym.

Wiele osób zapytanych o powody odwlekania działań, wskazuje na lenistwo. Najczęściej jednak przyczyną jest nie niechęć do działania, a motywacja, czy też raczej jej brak. Okazuje się bowiem, że w innych aktywnościach radzimy sobie nieźle, a czytanie, dyskusje ze znajomymi czy hobby mogą pochłonąć nas bez reszty.

Przyczyną braku samodyscypliny mogą być również względy emocjonalne. Niektóre osoby na trudne zadania reagują po prostu negatywnymi emocjami, zastygnięciem i wycofaniem. Pozornie łatwiej jest im zrezygnować niż brnąć w aktywność. Oczywiście, przypłacą to później ogromnym stresem, w związku z czym wpadają w błędne koło. Inne emocjonalne źródło prokrastynacji to zmęczenie decyzyjne. Jeśli stale musimy zabierać głos w jakiejś sprawie, w momencie wypalenia będziemy odwlekać tę konieczność tak długo, jak się da.

Kolejny warty poruszenia powód braku samodyscypliny to po prostu nieumiejętność planowania. Niektórzy nie potrafią tworzyć harmonogramów, dzielić niezbędnych zadań na etapy i określać czasu ich realizacji. Wpadają w jedną z pułapek kreatywności, która zakłada, że jeśli zrobimy sobie przerwę, powrót ze świeżym spojrzeniem będzie łatwiejszy. Oczywiście, może to zadziałać, jednak u osób, które mają kłopot z planowaniem, najczęściej zadania nawarstwiają się i coraz trudniej jest z nich wybrnąć, zwłaszcza jeśli chwila oddechu przeciąga się.

Na koniec wspomnijmy jeszcze, że czasem odwlekanie przynosi bardzo wymierne korzyści. Może okazać się, że zadanie, którego jeszcze nie rozpoczęliśmy, jest już niepotrzebne lub ktoś zrobił je za nas, rzecz, którą planowaliśmy kupić, jest w cenie promocyjnej, a egzamin, do którego się nie przygotowaliśmy, nie odbył się. Łatwo wówczas o wrażenie podwójnej wygranej i przekonania się, że zwlekanie było w tym przypadku rozsądne.

Jak się nauczyć samodyscypliny?

Wiele publikacji dostępnych na rynku zawiera podpowiedzi, jak budować samodyscyplinę i efektywność, w odniesieniu do przełamywania lenistwa. Jak jednak pokazują powyższe przykłady z reguły problemem nie jest to, że ktoś nie ma ochoty czegoś zrobić, a etykietowanie nie przyniesie wcale pożytku.

Osoby, które z prokrastynacji uczyniły stały element swojego życia, mają często mocno rozwinięty samokrytycyzm. Dodatkowa negatywna ocena ich zachowań w niczym tu nie pomoże. Potrzebne są raczej pozytywne i praktyczne metody, pokazujące jak pozbyć się przeszkód i osiągnąć cele. Na samym początku warto przeanalizować, co jest sednem problemu. Czy brak samodyscypliny jest w rzeczywistości nieumiejętnym planowaniem czy może trudnościami w skupieniu się? Czy przeszkadzają nam emocje czy zewnętrzne rozpraszacze? Dopiero na tej podstawie można działać dalej.

Samodyscyplina: ćwiczenia

Wypracowanie w sobie nawyku samodyscypliny nie jest łatwe. Wymaga wytrwałości i konsekwencji. Na samym początku trzeba będzie się zmuszać do działania i ponosić wiele wyrzeczeń. Z pewnością będzie to łatwiejsze, jeśli stosować będziemy kilka ćwiczeń.

  • Ćwiczenie z planowania

Sposób jego realizacji uzależniony jest od problemu, który chcemy zwalczyć. Jeśli nie dość efektywnie wykorzystujemy dzień, stwórzmy jego plan. Jeśli pracujemy nad projektem, podzielmy go na etapy. Jeśli kłopotem jest siła woli na diecie, rozpiszmy menu.

  • Ćwiczenie z zarządzania czasem

Jeśli w trakcie działań widać, że praca nie przebiega według planu, należy natychmiast reagować. Można skrócić przerwę, wyłączyć telefon komórkowy lub - przeciwnie - zmienić plan, bo może stworzyliśmy go zbyt optymistycznie.

  • Praca nad zmartwieniami

Jeśli czynnikiem przeszkadzającym w utrzymaniu samodyscypliny jest strach, warto go nieco uprzedzić. Można wyobrazić sobie nieprzyjemne konsekwencje i zastanowić się, jak byśmy na nie zareagowali, co najgorszego może się stać i jak można zminimalizować negatywne skutki.

  • Zachowanie wytrwałości

Kluczem do sukcesu jest wytrwałość i nie poddawanie się zniechęceniu. Pracując nad projektem, pozbądźmy się wszystkich rozpraszaczy w postaci internetu, rozmów czy własnych dzieci.

  • Eliminacja negatywnych myśli

"W tym tempie nigdy nie skończę", "Mogłem zacząć wcześniej", "Potrzebuję więcej czasu" - któż z nas nie powtarzał sobie tego przynajmniej raz w życiu? Takie myśli w niczym nie pomagają. Zacząłeś i to się liczy. Musisz nauczyć się tolerować niepokój i presję czasu. W pewnym momencie planowanie będzie na tyle dokładne, że uda się ich uniknąć.

Cytaty o samodyscyplinie

Psychologia chętnie wykorzystuje cytaty o samodyscyplinie i dyscyplinie w ogóle. Oto niektóre z nich:

  • Jeśli nie umiesz się skupić i skoncentrować to pozostaje ci praca dla kogoś innego kto cie do tego zmusi z mocy swojego stanowiska. (Brian Tracy)
  • Umiejętność zmiany i kontrolowania siebie bardzo ułatwia adaptację i jest w istocie jednym z najcudowniejszych aspektów ludzkiej psychiki. (Roy Baumeister)
  • Dyscyplina to „niemożliwe" osiągnięte dzięki upartemu powtarzaniu "możliwego”. (Frédéric Gros)