Kontrowersyjna adaptacja Gombrowicza miała szansę na Oscara. Dramat z Fryczem i Różczką wywołał skandal
Film „Pornografia” w reżyserii Jana Jakuba Kolskiego, adaptacja powieści Witolda Gombrowicza, był polskim kandydatem do Oscara. Choć nie zdobył nominacji, zyskał uznanie na Festiwalu w Gdyni i wywołał gorącą debatę wśród krytyków i widzów. Kontrowersje dotyczyły zarówno wiernego odwzorowania książki, jak i kulis werdyktu jury.
„Pornografia” z 2003 roku w reżyserii Jana Jakuba Kolskiego to nie tylko adaptacja jednej z najbardziej prowokujących powieści Witolda Gombrowicza, ale również jedna z najbardziej kontrowersyjnych polskich produkcji filmowych początku XXI wieku. Zgłoszona jako polski kandydat do Oscara, wzbudziła dyskusje nie tylko ze względu na odejście od literackiego pierwowzoru, ale także ze względu na kulisy decyzji jury Festiwalu Filmowego w Gdyni.
W tym artykule:
- Adaptacja „Pornografii” Gombrowicza
- Fabuła i obsada dramatu „Pornografia”
- Kontrowersje wokół filmu „Pornografia”
Adaptacja „Pornografii” Gombrowicza
Film „Pornografia” Jana Jakuba Kolskiego od samego początku budził silne emocje wśród miłośników literatury i kina. Ponieważ była to ekranizacja powieści Witolda Gombrowicza, oczekiwano po niej wiernego oddania oryginału. Jednak widzowie szybko zauważyli szereg zmian wprowadzonych przez reżysera.
W książce Gombrowicza głównym narratorem jest postać o imieniu Witold. Tymczasem w dziele Kolskiego pierwszoplanową rolę odgrywa Fryderyk, którego tożsamość w powieści pozostaje zagadką. Kolejną znaczącą różnicą jest brak wątków ważnych dla literackiego pierwowzoru – zostały całkowicie pominięte w adaptacji.
Zmiany te wywołały niezadowolenie w środowisku artystycznym. Do grona krytyków produkcji należał m.in. Wojciech Młynarski. Kolski, zapytany o powody tak dalekiego odejścia od oryginału, tłumaczył w jednym z wywiadów:
„Chciałem być wierny książce, szedłem za literkami. Bez rezultatu. Gombrowicz nie jest filmowy. Ale kiedy zdobyłem się na bezczelność wobec autora, ta powieść zaczęła się przede mną otwierać jak żywy człowiek.”
Fabuła i obsada dramatu „Pornografia”
Mimo kontrowersji, film „Pornografia” został doceniony na 28. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni. Produkcja zdobyła Nagrodę Publiczności, nagrodę za muzykę i dźwięk, a także nagrody aktorskie:
Krzysztof Majchrzak za pierwszoplanową rolę męską
Jan Frycz za drugoplanową rolę męską
Dramat brał udział w konkursie głównym i był jednym z faworytów do zdobycia Złotego Lwa. Jednak nagrodę główną otrzymała produkcja „Warszawa” Dariusza Gajewskiego, co spotkało się z dużym sprzeciwem publiczności.
Kontrowersje wokół filmu „Pornografia”
Podczas ceremonii wręczenia nagrody, Gajewski został przywitany nie oklaskami, lecz gwizdami i buczeniem. Decyzja jury, któremu przewodniczył Marek Koterski, została uznana przez wielu za niesprawiedliwą. Zwolennicy Kolskiego uważali, że to właśnie „Pornografia” powinna zostać uhonorowana najważniejszym laurem festiwalu.
Zamieszanie wokół decyzji jury nie zakończyło się wraz z rozdaniem nagród. W środowisku filmowym zaczęły pojawiać się głosy, że za decyzją mogły stać względy pozamerytoryczne. Pojawiły się spekulacje, że jeden z producentów „Pornografii” miał być zamieszany w aferę korupcyjną, co mogło wpłynąć na ocenę jury.
Mimo tych oskarżeń, jury konsekwentnie odcinało się od domniemanych nacisków politycznych i podkreślało, że werdykt był wynikiem oceny artystycznej, a nie jakichkolwiek zewnętrznych okoliczności.
Pomimo porażki w walce o Złotego Lwa, film Kolskiego został wybrany jako polski kandydat do Oscara w kategorii najlepszego filmu nieanglojęzycznego. Niestety, nie uzyskał nominacji.
Zgłoszenie produkcji do tak prestiżowego konkursu świadczyło jednak o dużym uznaniu, jakim cieszyła się ona wśród części środowiska artystycznego. To z pewnością dzieło, po które powinni sięgnąć miłośnicy sztuki filmowej.