Co to jest prokrastynacja?

Prokrastynacja to jeden z mechanizmów obronnych, polegający na ciągłym, wręcz irracjonalnym odwlekaniu wykonania jakieś czynności lub zadania. Przeciąganie do maksimum terminu oddania pracy na studia, wykonania ważnego telefonu lub po prostu posprzątania domu, to typowe dla tego schorzenia zachowania. Odwlekaniu towarzyszą ciągłe wyrzuty sumienia, jak również solenne postanowienia, że "od jutra to już się naprawdę zabieram za to!". Jednak gdy nadchodzi nowy dzień, a praca wciąż nie rusza, po raz kolejny jesteś na siebie wściekła i czujesz duży żal.. Czy brzmi to znajomo?

Prokrastynację od lenistwa odróżnia właśnie podejście do konsekwencji i towarzyszący odwlekaniu nieustanny lęk. Mimo tego, że jesteś świadoma konsekwencji, wciąż nie potrafisz podjąć się wykonania jakiegoś zadania. Często możesz zabierać się za ich wykonanie tuż przed lub nawet po upływie terminu, który określony był jako ostateczny. Tylko groźba utraty czegoś jest w stanie zmusić cię do tego, by podjąć akcję - choć również nie zawsze.

Prokrastynacja - przyczyny

Prokrastynacja ma zazwyczaj swoje korzenie w dzieciństwie i wczesnej młodości. Osoby, które mają problemy z rozpoczęciem działania najczęściej chcą uciec od odpowiedzialności, a nie samej akcji. Starają się odwlekać moment podjęcia decyzji do takiego etapu, w którym zostaną zmuszone do wybrania jednej z opcji. Tym samym nie będą musieli ponosić odpowiedzialności za swoje działania, mogąc zwalić winę za niepowodzenie na "niesprzyjające okoliczności" czy "złą sytuację życiową".

Paradoksalnie najczęściej problem z prokrastynacją mają osoby bardzo ambitne, które od dziecka uczone były perfekcjonizmu i nie mogły ponosić porażek. Nauka poprzez błędy i sukcesy jest jednym z najbardziej naturalnych dla człowieka mechanizmów, jednak nie w tym przypadku. Aby uniknąć porażki, prokrastynator ucieka od podejmowania jakichkolwiek działań tak długo, jak to tylko możliwe. W ten sposób świadomie odwraca wzrok od problemów, skupiając się na chwilowych rozpraszaczach, jak np. serial czy zakupy. Gdy prokrastynator w końcu podejmie się wykonania swojego zadania, często robi to niedokładnie, po łebkach i bez specjalnej radości. Dzięki temu pozostawia sobie wentyl bezpieczeństwa dla własnego perfekcjonizmu - "zrobiłem to byle jak, bo nie miałem czasu. Gdybym go miał, poszłoby mi o wiele lepiej".

Stres również jest istotnym czynnikiem, wpływającym na pogłębianie się prokrastynacji. Im bardziej zadanie, które miałaś zrealizować jest "po terminie", tym ciężej zabrać ci się do jego realizacji.

Im bliżej jest deadline, tym gorzej idzie ci praca. Bardzo często prokrastynatorzy mają problem z właściwą oceną  czasu, który może im zająć wykonanie jakiegoś zadania. W rezultacie zabierają się za nie zbyt późno, czego konsekwencją jest właśnie narastający stres, lęk i chęć ucieczki przed rozczarowaniem samym sobą.

Prokrastynacja - objawy

Prokrastynacja nie bierze jeńców, nietrudno więc zauważyć jej obecność w naszym codziennym życiu. Odkładanie na później rzeczy istotnych odbija się zarówno na życiu prywatnym, jak i zawodowym. Najbardziej charakterystyczną cechą, która zawsze jej towarzyszy jest życie w ciągłym lęku i stresie przed goniącymi cię terminami. Poczucie rozczarowania, żalu czy wręcz nienawiści do siebie również często idą w parze z prokrastynacją.

Jej głównym objawem pozostaje jednak notoryczne odwlekanie wykonania czynności mniej lub bardziej istotnych i zastępowanie ich czymś innym, niekoniecznie produktywnym. Trzygodzinne przeglądanie Facebooka, maraton nowego sezonu serialu czy wyjście na wielogodzinne zakupy to tylko część rozpraszaczy, z których na co dzień korzysta prokrastynator. Ich celem jest odpędzenie wyrzutów sumienia i chwilowa poprawa nastroju. Często również bywa tak, że zajęcia zastępcze mają stanowić przedwczesną nagrodę, po której otrzymaniu na pewno zabierzesz się do pracy z nową siłą i energią. Cóż, często bywa niestety na odwrót - po jednym odcinku serialu przychodzi kolejny, i tak w kółko.

Prokrastynacja - test psychologiczny

Czy jesteś prokrastynatorem? Jak to rozpoznać? Przygotowany przez nas krótki test pomoże ci ocenić, czy masz tendencję do odwlekania na później.

  1. Notorycznie przekraczasz wyznaczone ci terminy: TAK/NIE
  2. Regularnie spóźniasz się na spotkania, również te bardzo ważne (np. rozmowy o pracę): TAK/NIE
  3. Zawsze masz w zanadrzu jakąś wymówkę: TAK/NIE
  4. Czujesz się bardzo źle z tym, jak podchodzisz do pracy i masz do siebie duży żal: TAK/NIE
  5. Codziennie obiecujesz sobie, że od jutra zmienisz całe swoje życie, po czym działasz dokładnie tak samo: TAK/NIE

Ile uzyskałaś punktów?

  • 5-4: bardzo możliwe, że dopadła cię prokrastynacja. Musisz podjąć zdecydowane działania, by się od niej uwolnić!
  • 3-2: jeszcze nie prokrastynujesz na pełen etat, ale nie jesteś od tego daleko. Zadbaj o codzienne nawyki i nie poddawaj się panice.
  • 1-0: problem prokrastynacji raczej cię nie dotyczy. Możesz się cieszyć!

Prokrastynacja - jak z nią walczyć?

Prokrastynacja i związany z nią długotrwały stres mogą prowadzić do depresji, nerwicy i innych chorób o podłożu psychicznym. Warto więc z nią walczyć. W jaki sposób?

Przede wszystkim zastanów się, z czego wynika twoja bierność i niechęć do podejmowania działań. Czy to wynik lęku przed odpowiedzialnością, a może chęć ucieczki przed podejmowaniem ważnych decyzji? Prokrastynacja z czasem wchodzi w nawyk, a każde inne przyzwyczajenie, również to możesz zmienić. 

Jeśli przytłacza cię ogrom pracy, postaraj się zastosować metodę słonia. Jak zjeść słonia? Po kawałku! Rozbijając pracę na małe fragmenty sprawisz, że końcowy efekt nie będzie wydawał się tak strasznie odległy, a i satysfakcja z wykonanego zadania nastąpi o wiele szybciej. Możesz również nagradzać się za zakończenie każdego z etapów lub całości projektu.

Niestety, pokonanie prokrastynacji wymaga zbudowania na nowo nawyków i początkowego zmuszania się do ich egzekwowania. Zaciśnij więc zęby i wytrzymaj - po pierwszym tygodniu regularne zasiadanie do pracy o tej samej porze wejdzie ci w krew i będzie przychodzić o wiele łatwiej.
Ważne: jeśli oprócz prokrastynacji borykasz się również z depresją czy nerwicą, zasięgnij porady specjalisty (psychologa lub terapeuty).

Prokrastynacja - forum

Prokrastynacja potrafi znacząco zatruć życie codzienne i destrukcyjnie wpłynąć na twoją samoocenę oraz ogólne samopoczucie. Warto jednak uświadomić sobie, że z tym problemem boryka się cała masa ludzi, którzy mimo szczerych chęci nie potrafią przerwać błędnego cyklu. Co internauci mówią o prokrastynacji?

"Zauważyłem, że u mnie problem zaczyna się tam, gdzie zaczyna się za dużo możliwości wyboru (obojętnie czy jest to ważna życiowo rzecz czy zorganizowanie sobie pracy w ciągu tygodnia) i trzeba na coś się zdecydować. Odwlekam podjęcie decyzji i zajmuje się bzdetami. Dopiero gdy jestem "pod ścianą" zaczynam skutecznie funkcjonować." ~escalade1, forum.gazeta.pl

"Ludziom się wydaje, że to przepotężny leń. To nie o to chodzi. Osoba z taką przypadłością może robić milion innych rzeczy, żyć aktywnie, ale nie robić tych najważniejszych i udawać przed samą sobą, że ich nie ma. Oczywiście to tylko pogarsza sprawę." ~gość, kafeteria.pl

"U mnie prokrastynacja wchodzi we wszystkie dziedziny życia, odkładam nawet wizytę u lekarza, telefon do kuzynki, zrobienie prania. U mnie to też wynika z tego, że się rozleniwiłam bardzo, miałam prawie 5 miesięcy nic nierobienia po maturze i od tej pory tak zostało, nie potrafię się za nic zabrać." ~Jowka, nerwica.com