Szacuje się, że w samej Polsce choroby psychiczne dotyczą kilku milionów osób**. O precyzyjne statystyki jest jednak bardzo trudno, ponieważ, chociaż depresja i stany lękowe to problem powszechny, dla części z nas wciąż jest on tematem tabu. Z powodu poczucia wstydu i strachu przed odrzuceniem, wskazujące na niego objawy często ukrywamy, przez co nie wszyscy potrzebujący poddawani są leczeniu.
Czym jest zdrowie psychiczne?
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) zdrowie psychiczne jest podstawowym prawem człowieka. To dobrostan na poziomie emocjonalnym, behawioralnym i fizycznym, dzięki któremu jednostka realizuje swoje potrzeby oraz jest zdolna do rozwoju i uczestniczenia w życiu społecznym.
Prof. dr hab. n. med. i n. o zdr. Marek Krzystanek, psychiatra, psychoterapeuta poznawczo-behawioralny i seksuolog, zwraca uwagę na to, że narządy człowieka nie istnieją samoistnie, tylko współgrają ze sobą w symfonii funkcji życiowych organizmu. Dlatego pojęcie zdrowia psychicznego odnosi się zarówno do funkcjonowania mózgu, jak i do pojęcia zdrowia i życia w ogóle.
Czym są zaburzenia psychiczne?
Gdy mózg słabnie, traci zdolność do samoregulacji i adaptowania się do środowiska. W wyniku braku interwencji medycznej i reakcji na takie objawy, może dojść do ich utrwalenia się, czyli do powstania zaburzeń psychicznych.
Cierpiące na nie osoby często mają trudności w odczuwaniu radości i satysfakcji. Ich myślenie przesiąknięte jest pesymizmem, a wszelkie aktywności uważają za bezsensowne i/lub nudne. Nieraz występują u nich kłopoty ze snem, brak apetytu, spowolnienie, bezsilność, bierność, uczucie pustki, izolacja od ludzi, poczucie winy czy niska samoocena. Innym częstym zjawiskiem są problemy z pamięcią i koncentracją, dolegliwości bólowe (nerwobóle, uczucie duszności czy kłucie w klatce piersiowe) oraz myśli samobójcze. Co więcej, zaburzenia psychiczne mogą objawiać się nadpobudliwością czy impulsywnością, w tym nawet agresją. Wszystkie symptomy należy traktować jako sygnały ostrzegawcze.
Co może powodować lub nasilać zaburzenia psychiczne?
Rosnąca liczba corocznie diagnozowanych przypadków zachorowań może wynikać zarówno z tempa życia, jak i niepewnych czasów, w których przyszło nam żyć (pandemia, wojna w Ukrainie, kryzys gospodarczy).
Jak wskazuje prof. Marek Krzystanek, najczęstszymi przyczynami zaburzeń psychicznych są zwykłe sytuacje codzienne, związane np. z niehigienicznym trybem życia, a także kłopoty w pracy i w związku, nierozwiązane problemy czy tłumione emocje.
W medycynie, tak jak w życiu, duże problemy zaczynają się od małych - mówi prof. Krzystanek.
Co więcej, profesor zwraca uwagę na to, że mózg człowieka wykształcił układy nagrody i kary oraz radości i strachu, czyli struktury odpowiedzialne za różne stany emocjonalne, które powinny się nawzajem równoważyć. Oznacza to, że np. w sytuacji, gdy nie nagradzamy się za pracę, chociażby jakościowym odpoczynkiem i snem, możemy osłabić układ nagrody, a co za tym idzie - doprowadzić do chronicznego zmęczenia, melancholii czy poczucia bezsensu. Inny przykład, który podaje prof. Krzystanek: istnieje ryzyko, że stale narażając się na nadmiar stresorów, doprowadzimy do wyczerpania układu radości. Wówczas nie tylko tracimy zdolność do jej odczuwania, ale nieraz także kontrolę nad emocjami, myślami i działaniami.
Dlaczego nie należy ignorować symptomów chorób psychicznych?
Zaburzenia psychiczne są realnym zagrożeniem nie tylko dla jakości naszego życia, ale życia w ogóle. Mogą być przyczyną poważnych problemów emocjonalnych, behawioralnych czy fizycznych.
Z leczeniem chorób psychicznych nie należy zatem czekać do momentu aż niepokojące objawy się utrwalą, ale próbować pomóc sobie od razu. Ważna jest szybka i odpowiednia reakcja, a skutecznym rozwiązaniem, które wesprze słabnące struktury mózgu i przywróci prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, może okazać się interwencja farmakologiczna.
Myślę, że obserwowanie u siebie takich objawów, które nie znikają samoistnie w wyniku odpoczynku, snu, udanego weekendu czy urlopu, powinno kierować nas do lekarza, który wzmocni słabnące części mózgu. Jak w każdym problemie medycznym - szukamy pomocy lekarza wtedy, kiedy przestajemy kontrolować swoje ciało - tłumaczy prof. Krzystanek.
Czym jest kosmetologia psychiatryczna?
Takie wczesne leczenie chorób psychicznych, już na etapie pojawienia się zaburzeń adaptacyjnych, to kosmetologia psychiatryczna. Ten nowy kierunek w psychiatrii, którego autorem jest prof. Marek Krzystanek, polega na zapobieganiu, a nie naprawianiu powstałych uszkodzeń, w celu powrotu do zdrowia bez konieczności przewlekłego leczenia psychiatrycznego.
Łatwiej jest utrzymać finezję mechanizmów samoregulacyjnych, pomagając organizmowi na wczesnym osłabienia jego funkcji i tracenia zdrowia, niż próbować protezować utracone zdrowie przewlekłym podawaniem leków - wyjaśnia prof. Krzystanek.
Interwencja farmakologiczna powinna być intensywna i ograniczona w czasie. Kosmetologia psychiatryczna to leczenie przywracające równowagę bez potrzeby utrzymywania go potem przy pomocy leków.
Kosmetologia psychiatryczna to używanie farmakoterapii do przywracania zdrowia, a nie do jego utrzymywania - mówi prof. Krzystanek.
Prof. dr hab. n. med. i n. o zdr. Marek Krzystanek / Mat. prasowe
Jak dbać o zdrowie psychiczne na co dzień?
Kosmetologia psychiatryczna kładzie nacisk także na stosowanie się do pozafarmakologicznych zaleceń, które pomagają w utrzymaniu zdrowia. Kierunek ten wzywa do świadomego zaspokajania swoich potrzeb i dążenia do stanu szczęścia oraz dbania o higienę psychiczną (odpoczynek, sen, dieta, aktywność fizyczna czy satysfakcjonujące kontakty społeczne są lekarstwami na co dzień). Wszystko po to, by działać prewencyjnie i nie chorować w przyszłości.
Jako kosmetolog psychiatryczny, chciałbym zalecić każdemu, oprócz zdrowej diety, regularnej aktywności fizycznej i udanego seksu, również praktykowanie miłości własnej, utrzymywanie bilansu emocjonalnego przynajmniej na lekkim plusie, nagradzanie się za każdy wysiłek oraz odnajdywanie tego, czego pragniemy, bo to przynosi samorealizację i poczucie szczęścia - tłumaczy prof. Krzystanek.
Kampania społeczna „Lęki Polaków”
Jeżeli chcielibyście zgłębić temat zdrowia psychicznego, odsyłamy na platformę TZF.health. Czekają tam na was m.in. odcinki Masterclass i relacja z tegorocznej kampanii społecznej TZF „Polfa”, „Lęki Polaków”, której jej celem jest nie tylko uświadomienie o skali problemu, jakim są depresja i stany lękowe, ale także wskazanie, jak go rozwiązać.
*TZF Health. https://cms.tzf.health/wideo/zdrowie-psychiczne/odcinek-1-jak-nie-ignorowac-problemow-psychicznych/
**TZF Health. https://cms.tzf.health/wideo/zdrowie-psychiczne/odcinek-1-jak-nie-ignorowac-problemow-psychicznych/
