Co to jest inteligencja emocjonalna? Definicja

Inteligencja emocjonalna (EQ) po raz pierwszy została opisana w 1990 roku przez amerykańskich psychologów – Johna Mayer’a oraz Petera Salavey’a. Próbując zdefiniować inteligencję emocjonalną, naukowcy przeciwstawili ją inteligencji racjonalnej (IQ), twierdząc, że mamy dwa mózgi – pierwszy, znany wszystkim od dawna, odpowiedzialny za racjonalne myślenie, a drugi kierujący się emocjami. Podkreślili, że oba są równie ważne. Dlaczego? Według naukowców sam intelekt, za który odpowiada inteligencja racjonalna nie jest gwarancją sukcesu. Potrzebne mu są emocje. I odwrotnie, emocje pozbawione jarzma racjonalizmu mogą nas zaprowadzić na manowce. Dlatego też wzorowi uczniowie w szkole często osiągają mniejsze sukcesy zawodowe w dorosłym życiu od osób, którym wystarczały same trójki. Za to wszystko odpowiedzialne jest harmonijne wykorzystywanie EQ oraz IQ.

Inteligencja emocjonalna to zatem zdolność człowieka do rozpoznawania i odpowiedniego używania własnych emocji, a także umiejętność wpływania na stany emocjonalne innych osób. Inteligencję emocjonalną podzielić można na trzy grupy kompetencji:

  1. Relacje z samą sobą – kompetencje psychologiczne (samoświadomość, samoocena i samokontrola)
  2. Relacje z innymi – kompetencje społeczne (empatia, asertywność, perswazja, przywództwo, współpraca) 
  3. Stosunek do działań i wyzwań – kompetencje prakseologiczne (motywacja, zdolności adaptacyjne, sumienność) 

Poziom inteligencji racjonalnej mierzymy za pomocą popularnych testów IQ. A jak zmierzyć poziom inteligencji emocjonalnej? Najpopularniejszym narzędziem służącym do pomiaru EQ jest skala MEIS (Multifactor Emotional Intelligence Scale), na podstawie której powstał test MSCEIT (Mayer-Salovey-Caruso Emotional Intelligence Test). Opracowali go naukowcy tacy jak Peter Salovey, Jack Mayer oraz David R. Caruso, tworząc narzędzie służące do badania inteligencji emocjonalnej na czterech płaszczyznach:

  • spostrzeganie emocji
  • wykorzystywanie emocji w procesach poznawczych
  • rozumienie emocji
  • kierowanie emocjami

Test ten funkcjonuje jednak głównie w anglosaskich kręgach naukowych. W Polsce do badania EQ służy TIE (Test Inteligencji Emocjonalnej), będący swoistą adaptacją testu MSCEIT. TIE, nazywany też INTE, złożony jest z 33 pytań. Osoba badana odpowiada na pytania, wybierając po jednej opcji z pięciostopniowej skali. Takie badanie pokazuje nam na ile jesteśmy zdolni odpowiednio rozpoznawać, rozumieć i kontrolować własne, a także cudze emocje.

Jak wykształcić inteligencję emocjonalną?

Każda z nas cechuje się niższym lub wyższym poziomem inteligencji emocjonalnej, a więc nie jest to cecha, którą nabywamy lub musimy sztucznie wykształcić. To naturalne, ponieważ każda z nas posiada emocje, jednak różnie sobie z nimi radzimy. Pracę nad rozwojem własnej inteligencji emocjonalnej warto rozpocząć od wykonania testu EQ. Kiedy już poznasz wyniki testu i dowiesz się na czym stoisz, warto zastosować się do tych 5 wskazówek:

1. Stosuj asertywny styl komunikowania się – komunikacja asertywna znacznie przyczynia się do zdobycia szacunku, jednocześnie nie będąc zbyt agresywną, ani zbyt pasywną. Osoby inteligentne emocjonalnie wiedzą jak wyrażać swoje opinie i potrzeby w sposób bezpośredni, a jednocześnie szanując innych.

2. Odpowiadaj na konflikt, zamiast być jego uczestniczką – podczas konfliktów często dochodzi do wybuchów emocji i złości. Osoba inteligentna emocjonalnie wie jak zachować spokój w stresujących sytuacjach i nie podejmuje impulsywnych decyzji, które mogą jeszcze bardziej pogłębić problem.

3. Słuchaj aktywnie – podczas rozmów osoby inteligentne emocjonalnie słuchają aktywnie, zamiast pasywnego oczekiwania na własną kolej. Zanim cokolwiek odpowiedzą upewniają się, że rozumieją to co zostało już powiedziane. Zwracają również uwagę na znaki niewerbalne i gesty. Pozwala to uniknąć nieporozumień i odpowiednio reagować, a dodatkowo wyrazić szacunek dla rozmówcy.

4. Bądź zmotywowana – osoby inteligentne emocjonalnie cechują się silną samomotywacją, a ich postawa motywuje innych. Wyznaczają cele i są gotowe na wyzwania.

5. Znajdź sposoby na zachowanie pozytywnego nastawienia – nie lekceważ potęgi postawy, którą prezentujesz. Negatywnym nastawieniem łatwo zarazić innych. Osoby inteligentne emocjonalnie potrafią rozpoznać nastroje otoczenia i pilnują własnej postawy. Wiedzą co muszą zrobić, aby mieć dobry dzień i optymistyczne nastawienie. Dla jednych idealnym sposobem może być celebrowanie śniadania, a dla innych czytanie motywujących cytatów lub na przykład poranne ćwiczenia jogi.

Inteligencja emocjonalna - jak ją rozwijać?

Przede wszystkim warto zwolnić tempo i znaleźć czas na przyjrzenie się swoim emocjom. Poobserwuj swoje reakcje i uświadom sobie co konkretnie dzieje się z tobą i twoim ciałem w momencie, w którym doświadczasz zarówno pozytywnych, jak i negatywnych, silnych emocji. Daj sobie czas na obserwacje i wyciąganie wniosków. Taki trening emocjonalny jest niezbędny na początek. Dopóki nie nauczysz się trafnie odczytywać, nazywać i wyrażać emocji w taki sposób, aby nie krzywdzić tym innych, nie będziesz mogła przejść do kolejnego poziomu, którym jest wpływanie na emocje innych ludzi. Dopiero ta umiejętność pomoże ci osiągać sukcesy zarówno na polu osobistym, jak i zawodowym.

Kompetencje wchodzące w zakres inteligencji emocjonalnej możesz rozwijać samodzielnie w domu, a pomogą ci w tym odpowiednie książki. Choć jest to dość młoda dziedzina wiedzy, na rynku widnieje już całkiem spora dawka interesującej literatury. Najpopularniejsze pozycje książkowe, które mogą ci pomóc to na przykład:

  • „Inteligencja emocjonalna” – Daniel Goleman
  • „Inteligencja emocjonalna w praktyce” – Daniel Goleman
  • „Trening inteligencji emocjonalnej” – Peter Schmidt
  • „Inteligencja emocjonalna w działaniu” – Justin Bariso
  • „Rozwój inteligencji emocjonalnej. 7 kroków do wewnętrznej przemiany” – Patrick E. Merlevede, Denis Bridoux, Rudy Vandamme
  • „Inteligencja emocjonalna dla bystrzaków” – Steven J. Stein
  • „Inteligencja emocjonalna” - Śmieja Magdalena, Orzechowski Jarosław
  • „Jak wykształcić inteligencję emocjonalną” – Schilling Diann

Jeśli chcesz pójść dalej i zainwestować w siebie, korzystając z wiedzy i doświadczenia profesjonalisty, naprzeciw twoim oczekiwaniom wychodzą coraz to nowsze kursy i warsztaty doskonalenia inteligencji emocjonalnej. Decydując się na skorzystanie z takiego rozwiązania warto wcześniej zapoznać się z dorobkiem naukowym i doświadczeniem zawodowym prelegentów i wykładowców, aby mieć pewność, że trafiamy we właściwe ręce.

Czy każdemu jest potrzebna inteligencja emocjonalna?

Można funkcjonować bez wysokiego poziomu inteligencji emocjonalnej, jednak życie z wysokim EQ jest dużo prostsze. Inteligencja racjonalna decyduje o tym czy mamy odpowiednie kompetencje do pełnienia różnych ról zawodowych i społecznych, ale dopiero wysoki poziom inteligencji emocjonalnej sprawia, że może być w nich najlepsze.

Jakie cechy posiada człowiek inteligentny emocjonalnie?

  • otwartość na nowe doświadczenia
  • umiejętność okazywania uczuć adekwatnie do sytuacji, w której się znajduje
  • łatwość nawiązywania kontaktów z innymi osobami
  • asertywność, umiejętność odmawiania
  • zdolność do podejmowania ryzyka
  • brak strachu przed krytyką
  • umiejętność radzenia sobie ze stresem

Brzmi jak idealny pracownik? Nic dziwnego. Chcąc zrobić karierę zawodową, niezależnie od branży, warto zacząć od zbadania swojego poziomu EQ, a następnie rozwijania inteligencji emocjonalnej. To klucz do sukcesu!

Znaczenie inteligencji emocjonalnej z punktu widzenia psychologii

Psycholodzy trafnie zauważają, że liczba osób borykających się z problemami natury emocjonalnej wzrasta w zastraszającym tempie. Dlatego tak ważne jest, aby zadbać nie tylko o swoją sferę racjonalną, ale również o aspekt inteligencji emocjonalnej.

W psychologii funkcjonują trzy główne nurty opisujące inteligencję emocjonalną:

Daniel Goleman, autor światowego bestsellera o tytule „Inteligencja emocjonalna”, twierdzi, że EQ obejmuje takie elementy jak:

  • umiejętność pojmowania siebie i własnych emocji
  • kontrolowanie emocji
  • umiejętność samomotywowania się
  • empatia
  • umiejętności społeczne

Peter Salovey oraz Jack Mayer, czyli psycholodzy, którzy zapoczątkowali badania nad inteligencją emocjonalną, głoszą tezę, że na EQ składają się cztery obszary:

  • zauważanie emocji
  • uzupełnianie racjonalnego myślenia za pomocą emocji
  • rozumienie emocji
  • kierowanie emocjami

Reuven Bar – On uważa z kolei, że EQ składa się z czterech elementów. Są to:

  • inteligencja intrapersonalna
  • inteligencja interpersonalna
  • zdolność radzenia sobie ze stresem
  • umiejętność adaptacji
  • ogólny nastrój