Jak przeżyć życie w samotności? Chociaż dla niektórych samotność to wybór, kojarzony z wolnością i poczuciem niezależności, dla pozostałych bywa bolesna. Zwłaszcza, jeśli chodzi o długotrwały okres samotności – wówczas należy wziąć pod uwagę nie tylko zagrożenia związane ze zdrowiem psychicznym, ale i fizycznym. Okazuje się, że negatywnych skutków samotności może być więcej niż się spodziewaliśmy.

Co ważne, poczucie samotności może dla każdego oznaczać coś innego. Może objawiać się i występować na różne sposoby. Zdarzają się osoby, które uwielbiają przebywać we własnym towarzystwie i czują samotność rzadko – innym jednak brakuje kontaktu z ludźmi zdecydowanie częściej.

Samotność – definicja

Czym jest samotność? Wbrew pozorom nie jest taka prosta do zdefiniowania. Zwykle zwraca się uwagę na to, że wyraz „samotność” pochodzi od łacińskiego „solitas”, który oznacza brak towarzystwa. Nie zawsze jednak bycie w pojedynkę musi być równoznaczne z byciem samotnym. Wiele zależy od indywidualnych potrzeb, osobowości i przyzwyczajeń – odczucie samotności jest bardzo subiektywne.

Nawet jeśli pozornie wydaje się, że nie masz prawa czuć samotności, możesz się z nią zmagać. Coraz częściej samotność postrzegana jest jako choroba XXI wieku – chociaż spędzamy wiele czasu ze znajomymi, jesteśmy z nimi w ciągłym kontakcie, w gruncie rzeczy czujemy się samotni.

Samotności często towarzyszą takie emocje jak:

  • smutek,
  • lęk,
  • poczucie wyizolowania,
  • porzucenie,
  • żal,
  • pustka,
  • niezrozumienie.

I co ważne, wymienione odczucia mogą być codziennością osób uznawanych za rozrywkowe i towarzyskie. Nie zawsze widać na pierwszy rzut oka, że ktoś cierpi z powodu samotności.

Lęk przed samotnością

Strach przed samotnością popycha nas w stronę najróżniejszych zachowań, nie zawsze bezpiecznych i racjonalnych. Aby uniknąć poczucia samotności, pragniemy za wszelka cenę zająć myśli czymś innym. Dlatego możemy wpaść wir imprez, często z przypadkowymi ludźmi – powierzchowne relacje nie zastąpią nam jednak jakościowego czasu spędzonego z przyjaciółmi. Aby zapomnieć o samotności, niektórzy uciekają w używki – nie jest to jednak żadne rozwiązanie!

Nieustanne wystawianie się na rożne bodźce może przynieść zgubny wpływ. Nie da się w pełni zapomnieć o samotności – jeśli ją odczuwasz, prędzej czy później konieczna będzie konfrontacja.

Lęk przed samotnością może być jednak irracjonalny. Psychologia wyróżnia zaburzenie psychiczne nazywane autofobią – to wręcz paniczny lęk przed byciem samemu. W takim przypadku konieczna jest konsultacja ze specjalistą i wdrożenie leczenia.

Samotność w związku

Błędnym założeniem jest myślenie, że poczucie samotności dotyczy tylko singli. Osoby, które są w związku, także mogą czuć się samotnie.

Samotność w związku – objawy

  • Rzadki kontakt twarzą w twarz – rozmowy przez telefon czy nawet częste czatowanie może okazać się niewystarczające.
  • Spędzanie czasu wspólnie w monotonny sposób – jeśli do twojego związku wkradła się rutyna, możesz zmagać się z poczuciem nudy, a co za tym idzie, wyobcowania i samotności.
  • Brak emocjonalnej więzi, intymnego zrozumienia – jeśli wasza relacja jest dość płytka, możesz czuć się niezrozumiała i pozostawiona sama sobie ze swoimi głęboko skrywanymi przemyśleniami, problemami i troskami

Co więcej, może pojawić się także samotność w małżeństwie. Nawet jeśli przez lata nie czułaś się samotna, to uczucie może pojawić się z czasem. Będzie wynikało z tego, jak zmieniła się wasza relacja, charaktery, ale nie bez znaczenia pozostają dodatkowe okoliczności – takie jak rodzicielstwo.

Samotność matki

Samotność w ciąży może wiązać się z wahaniami hormonalnymi. Nawet jeśli ciężarna może liczyć na wsparcie partnera, rodziny i znajomych, poczucie samotności może nie ustępować.

Samotność w związku po urodzeniu dziecka również ściśle wiąże się ze zmianami hormonalnymi, ale i nie tylko. Niektórzy ojcowie czują się odtrąceni przez swoje partnerki, które poświęcają czas i uwagę przede wszystkim dziecku. Do takiej sytuacji nie dochodzi, jeśli rodzice zajmują się dzieckiem wspólnie i dzielą się obowiązkami – wsparcie ze strony partnera sprawia, że poczucie samotności u matki występuje rzadziej.

Bardzo ważne jest, aby świeżo upieczeni rodzice nie zapomnieli, że muszą o swoją relację dbać. Chociaż organizowanie czasu tylko dla siebie czy wychodzenie na randki często po prostu jest niemożliwe w pierwszych miesiącach życia dziecka, wyrozumiałość i wzajemny szacunek z pewnością pomogą utrzymać związek w ryzach i zapobiec pojawieniu się samotności.

Samotność w tłumie

Nie zawsze jednak wystarczy praca nad sobą i swoimi relacjami z najbliższymi, aby uchronić się przed dojmującym poczuciem samotności. Okazuje się, że samotność wśród ludzi dotyczy coraz większej liczby osób.

Jak pisze George Minois: „nowa samotność jest samotnością w środku tłumu, tym bardziej dotkliwą, że wypieraną. Nowoczesne społeczeństwo, czyniąc wszystko, by ją zakamuflować, w rzeczywistości nieustannie ją wzmacnia”. Coraz rzadziej uświadamiamy sobie swoją samotność i żyjemy w złudnym przekonaniu, że zapośredniczony Internetem kontakt z innymi ludźmi jest wystarczający.

A gdy w końcu uświadamiamy sobie, że chociaż otoczeni „znajomymi” jesteśmy tak naprawdę osamotnieni, poczucie beznadziei dociera do nas ze zdwojoną siłą. Właśnie dlatego nie należy lekceważyć nawet najmniejszych oznak gorszego samopoczucia. Jeśli czujesz osamotnienie, warto jak najszybciej wprowadzić w życie zmiany czy też poszukać profesjonalnej pomocy.

Skutki długotrwałej samotności

Co samotność robi z człowiekiem? Może wywołać wiele zmian nie tylko w naszej psychice, ale i sposobie funkcjonowania.

Chroniczna samotność wywołuje:

  • Trudności w nawiązywaniu nowych relacji – wiele osób cierpiących z powodu długotrwałej samotności zmagają się z fobiami społecznymi.
  • Skłonność do odizolowania się od innych – gdy samotność staje się dla nas czymś naturalnym, każdy kontakt z innym człowiekiem wymaga wiele wysiłku. Izolacja staje się wyborem bezpiecznym, chociaż pogłębia negatywny stan.
  • Problemy ze snem – bezsenność, częste budzenie się w nocy i płytki sen to coś, z czym mierzą się osoby samotne.
  • Przewlekłe zmęczenie – apatia, brak energii i trudności w koncentracji zwykle towarzyszą samotnikom.
  • Obniżona odporność – prowadzenie samotniczego trybu życia może wpłynąć na organizm w negatywny sposób i go osłabić.

Co istotne, wymienione objawy dotyczą przede wszystkim osób, które z samotności cierpią. Jeśli zdecydowałaś się iść przez życie samotnie, a własne towarzystwo daje ci najwięcej satysfakcji, prawdopodobnie nie będziesz zmagać się z wymienionymi skutkami. Samotność z wyboru dla wielu jest szansą na prowadzenie życia w taki sposób, który najlepiej odpowiada ich potrzebom.

Jak radzić sobie z samotnością? 5 porad

Jeśli jednak samotność nie była twoim wyborem i chcesz ją zwalczyć lub oswoić, warto zacząć pracę nad sobą. Co zrobić?

  1. Jeśli zmagasz się z odrzuceniem czy opuszczeniem, towarzyszą ci najróżniejsze emocje – ich akceptacja może nie być łatwa, ale wydaje się konieczna. Nie zaprzeczaj im, nie staraj się za wszelką cenę uciekać przed swoimi emocjami.
  2. Skup się na sobie. Jeśli masz dużo czasu, z którym nie do końca wiesz, co zrobić, przeznacz go na inwestycję w siebie i swoje dobre samopoczucie. Wróć do zapomnianych dawno kursów, spełnij swoje dawne marzenie, zacznij uczyć się czegoś nowego… Zrób wszystko to, na co do tej pory nie miałaś czasu.
  3. Twój wolny czas to zasób, który możesz wykorzystać w czynieniu dobra. Zaangażuj się w wolontariat, odwiedź osoby samotne w domach opieki – wyjdź do ludzi, który również są potrzebujący i okaż im wsparcie.
  4. Zakomunikuj innym swoje potrzeby. Może się okazać, że twoi znajomi czy przyjaciele nawet nie wiedzą, że czujesz się samotnie. Wyjdź z inicjatywą – zorganizuj wspólne wyjście, spędźcie razem czas. Podziel się swoimi troskami, a staną się mniej przytłaczające.
  5. Unikaj niesatysfakcjonujących, przypadkowych relacji. Jeśli właśnie się rozstałaś, nie szukaj „plasterka emocjonalnego”, dzięki któremu uciekniesz przed samotnością. Nie warto pakować się w relacje tylko z obawy przed osamotnieniem – to nie fair ani wobec potencjalnych nowych partnerów, ani samej siebie. W gruncie rzeczy czas spędzony z kimś, kto do nas zupełnie nie pasuje, nie sprawi, że poczujesz się lepiej.

Nagła samotność – co robić?

Może się okazać, że samotność spadnie na ciebie dość niespodziewanie. Rozstanie z partnerem, śmierć kogoś bliskiego, przeprowadzka do odległego miejsca… Nie zawsze jesteśmy w stanie przewidzieć, co się wydarzy. Jeśli jednak znajdziesz się w sytuacji, w której wiesz, ze jesteś narażoną na samotność, uważnie obserwuj swoje samopoczucie i zadbaj o to, aby twój stan się nie pogorszył.

  • Staraj się nie zaniedbywać. Dbaj o to, aby jeść zdrowo (nawet jeśli „nie opłaca się” gotować dla jednej osoby) i regularnie uprawiać sport. Wystarczą codzienne spacery, abyś poczuła się nieco lepiej.
  • Nie unikaj kontaktu z innymi ludźmi. Jeśli tylko czujesz się na siłach, postaraj się wychodzić z domu. Może zapisz się na jakieś grupowe zajęcia? Klub dyskusyjny, warsztaty ceramiczne, joga w plenerze? W twoim mieście prawdopodobnie organizowane są najróżniejsze spotkania i przedsięwzięcia – znajdź coś dla siebie.
  • Przygarnij zwierzaka. To opcja tylko dla tych, którzy wiedzą, że sprostają odpowiedzialności. Pupil to wiele obowiązków, ale również i przyjaźń – może pomóc ci wrócić na odpowiednie tory i odzyskać dobre samopoczucie.

Najlepszym wyborem będzie konsultacja ze specjalistą – psychoterapeutą lub psychologiem, który pomoże ci poradzić sobie z nagłą samotnością.

Czy samotność może być szansą?

Chociaż wiele osób cierpi z powodu samotności, nie zawsze życie w pojedynkę musi oznaczać coś złego czy niepokojącego. Dlatego też niektórzy specjaliści rozróżniają samotność – stan neutralny, przydarzający się każdemu – oraz osamotnienie, które charakteryzuje brak kontaktu nie tylko z innymi osobami, ale i z samym sobą.

Osoby, które lubią samotność, zwykle skupiają się na realizacji swoich hobby czy rozwoju osobistym. Lubią kulturę – czytają książki, oglądają filmy, słuchają muzyki. To wszystko mogą robić w pojedynkę i nie czują, aby czegokolwiek im brakowało.

Wśród osób, które lubią samotność, często występują introwertycy – to właśnie wtedy, gdy są sami, mogą naładować swoje społeczne baterie i prawdziwie odpocząć. Chociaż lubią kontakt z ludźmi i często nawiązują głębokie relacje, nie potrzebują ciągłego towarzystwa. Jeśli wśród twoich bliskich znajdują się introwertycy, warto uszanować ich potrzebę spędzania czasu samodzielnie.

Samotność w kulturze

Ze względu na to, jak powszechnym zjawiskiem jest samotność i jak wielu osób dotyczy, to bardzo często powtarzający się motyw w kulturze. Być może poznanie historii innych ludzi przyniesie ci ulgę i sprawi, że poczujesz się… mniej samotnie. W końcu nie tylko ty zmagasz się z poczuciem wyobcowania.

Filmy o samotności

  • „Pokuta”
  • „Samotność długodystansowca”
  • „Joker”
  • „Ona”
  • „Portret kobiety w ogniu”
  • „Piękny kraj”

Piosenki o samotności

  • „Długość dźwięku samotności” – Myslovitz
  • „Samotne serce” – Lady Pank
  • „Are You Lonesome Tonight„– Elvis Presley
  • „To Be So Lonely” – Harry Styles
  • „Loneliness” - Birdy

Książki o samotności

  • „Źródło samotności” – Radclyffe Hall
  • „Chwile wolności. Dziennik 191-1941” – Virginia Woolf
  • „Szklany klosz” – Sylvia Plath
  • „Sto lat samotności” – Gabriel Garcia Marquez
  • „Nigdy, nigdy, nigdy” – Linn Stromsborg

Niektórym kontakt z tekstami kultury poświeconymi samotności przyniesienie ulgę, innym jednak może dodatkowo pogorszyć nastrój. Jeśli należysz do drugiej grupy – sięgnij po coś optymistycznego, co podniesie cię na duchu. Może lekkie komedie?

Źródło: G. Minois, Historia samotności i samotników, przeł. W. Klenczon, Warszawa 2018.