Zanieczyszczenie wód
Zanieczyszczenie wód zaliczane jest do najpoważniejszych zagrożeń ekologicznych w Polsce i na świecie. Polega na niekorzystnych zmianach właściwości bakteriologicznych, chemicznych i fizycznych wody. Może do tego dojść na skutek przedostania się do niej różnego rodzaju substancji chemicznych, bakterii i innych mikroorganizmów. W rezultacie woda staje się niezdatna do użycia przez człowieka oraz zagraża żyjącym w niej gatunkom zwierząt i roślin. Do najczęstszych zanieczyszczeń zaliczają się metale ciężkie, fenole, detergenty, węglowodory ropopochodne, substancje powierzchniowo czynne oraz pestycydy. Zwykle trafiają one do wód wraz ze ściekami. Zbiorniki wodne zanieczyszczają także odpady przemysłowe i komunalne, nawozy sztuczne, pestycydy czy substancje dostające się do wody w trakcie transportu lądowego lub wodnego. Woda często jest także zanieczyszczana przez bakterie Escherichia coli.
Katastrofy ekologiczne: w Polsce i na świecie. Lista najgroźniejszych katastrof ostatnich lat>>
Efekt cieplarniany
Wśród najbardziej niebezpiecznych globalnych zagrożeń ekologicznych znajduje się efekt cieplarniany. Zjawisko to polega na wzroście temperatury na Ziemi z powodu gazów cieplarnianych obecnych w atmosferze, w tym zwłaszcza dwutlenku węgla. Efekt cieplarniany jest uznawany za główną przyczynę globalnego ocieplenia klimatu. Może prowadzić do różnego typu klęsk ekologicznych, wywołanych m.in. przez powodzie, tornada, huragany czy susze. Powoduje również topnienie lodowców, podnoszenie się poziomu oceanów oraz zmiany stref klimatycznych.
Efekt cieplarniany jest w głównym stopniu wywołany działalnością człowieka, np. na skutek spalania paliw kopalnych, transportu czy przemysłu. Stanowi poważne zagrożenie dla człowieka i środowiska naturalnego. Naraża na ryzyko wyginięcia wielu gatunków zwierząt oraz roślin, które nie są w stanie przystosować się do zmienionych warunków klimatycznych. Na skutek efektu cieplarnianego dochodzi również do spadku wilgotności gleby, niszczenia lasów, wzrostu zasolenia wód gruntowych czy negatywnych przeobrażeń w strukturze upraw.
Czy vintage zbawi świat i ile naprawdę w nim ekologii? Nowy odcinek podcastu Dział Vintage>>
Dziura ozonowa
Kolejne współczesne zagrożenie środowiska naturalnego to powiększająca się dziura ozonowa. Zjawisko to polega na zmniejszaniu się stężenia ozonu w stratosferze. Warstwa ozonowa znajduje się na wysokości 20-30 km nad powierzchnią Ziemi. Tworzenie się dziury ozonowej zazwyczaj ma związek ze zwiększoną emisją freonów. Znajdują się one m.in. w aerozolach, systemach klimatyzacyjnych i lodówkach. Warstwa ozonowa zmniejsza się na skutek zachodzących reakcji chemicznych. Efektem powiększającej się dziury ozonowej jest wzrost szkodliwego promieniowania ultrafioletowego, które naraża na rozwój wielu chorób, w tym raka skóry. Skutkiem powiększania się dziury ozonowej może być również topnienie lodowców, które ze względu na zanik warstwy ozonu stają się w większym stopniu narażone na promieniowanie UV.
Degradacja gleb
Zjawisko polegające na zmianie fizycznych lub biologicznych parametrów gleby. Na skutek degradacji dochodzi do pogorszenia warunków umożliwiających prawidłowy rozwój roślin. W efekcie gleby w coraz mniejszym stopniu mogą być wykorzystywane w celach rolniczych oraz w leśnictwie. Spożycie surowców uprawianych na zanieczyszczonych glebach może skutkować silnym zatruciem pokarmowym. Do głównych przyczyn degradacji gleb zalicza się stosowania nawozów sztucznych, kwaśne deszcze oraz zanieczyszczenia atmosfery. Znaczenie odgrywają również zmiany klimatyczne oraz czynniki naturalne, takie jak np. erozja. Do degradacji gleby dochodzi także w wyniku wycinki lasów, emisji gazów i innych zanieczyszczeń przemysłowych, komunalnych czy pochodzących z transportu. Degradacja zachodzi ponadto na skutek nadmiernej eksploatacji wód gruntowych. Przywrócenie korzystnych właściwości gleby jest bardzo czasochłonnym i kosztownym procesem.
Wylesianie powierzchni Ziemi
Przykładem zagrożenia ekologicznego jest również wylesianie powierzchni Ziemi, zwane deforestacją. Wycinki drzew są zazwyczaj prowadzone w celach przemysłowych, aby pozyskać surowiec grzewczy lub budowlany. Przeprowadza się je także na potrzeby masowej uprawy roli oraz hodowli bydła. Lasy wycina się poza tym w celu budowania nowych sieci dróg i autostrad, linii kolejowych, osiedli, fabryk czy obiektów sportowych. Wylesianie następuje również na skutek pożarów oraz procesów biologicznych, takich jak np. inwazja kornika. Każdego roku z powierzchni Ziemi znika około 15 milionów hektarów lasów. Deforestacja zagraża wszystkim organizmom żywym, które są narażone na ryzyko wyginięcia na skutek zmian w dotychczasowym środowisku. Wylesianie przyczynia się również do wzrostu globalnego ocieplenia, a także zwiększa ryzyko susz i powodzi na skutek zaburzonego obiegu wód.
Filmy o ekologii: co warto obejrzeć? Które filmy ekologiczne zmieniają perspektywę?>>
Wylesianie powierzchni Ziemi skutkuje spadkiem ilości wytwarzanego tlenu, przez co atmosfera staje się uboższa w ten życiodajny pierwiastek.
Drzewa znajdujące się w lesie pochłaniają także różnego typu zanieczyszczenia – w tym generowane przez przemysł. Wycinanie lasów pozbawia więc człowieka naturalnej ochrony. Lasy odpowiadają również za regulację gospodarki wodnej – ich zniszczenie prowadzi do erozji gleby oraz odwodnienia terenów.
Degradacja zasobów wody pitnej
Jedynie 1% zasobów wodnych na świecie stanowi źródło wody pitnej. Na skutek zachodzących zmian klimatycznych, zasoby te ulegają stopniowemu zmniejszaniu, a koszty jej pozyskania dynamicznie rosną. Szacuje się, że z powodu deficytu wody pitnej umiera każdego dnia około 6 tysięcy dzieci. Problemem tym w największym stopniu są dotknięte kraje Trzeciego Świata, gdzie niedostatek wody doprowadza do krwawych wojen domowych. Zapotrzebowanie na wodę niestety każdego roku rośnie, co ma m.in. związek ze wzrostem ludności świata, rozwojem przemysłu oraz zwiększającym się poziomem konsumpcji. Problemem jest nie tylko wyczerpywanie się zasobów wody, lecz także ich zanieczyszczanie, np. przez bezpośrednio odprowadzanie ścieki do rzek.
Kwaśne deszcze
Na skutek kwaśnych deszczów dochodzi do pogorszenia jakości gleby, powietrza, wód oraz lasów. Niebezpieczne substancje, takie jak np. tlenki siarki i azotu, przedostają się do ekosystemów, doprowadzając do wymierania ryb oraz innych zwierząt. Kwaśne deszcze zagrażają również człowiekowi, narażając na różne choroby, w tym zwłaszcza związane z układem oddechowym. Powodują ponadto negatywne skutki w postaci niszczenia budynków i zabytków.
Powstawanie kwaśnych deszczów jest w dużym stopniu spowodowane działalnością człowieka – m.in. na skutek różnego rodzaju procesów przemysłowych, spalania niskiej jakości węgla, a także benzyny oraz oleju napędowego. Tlenki azotu i siarki łączą się z cząsteczkami wody, co prowadzi do powstania toksycznych kwasów, np. azotowego, siarkowego, siarkawego czy azotawego. Wytwarzają się chmury o kwaśnym odczynie, a padający z nich deszcze nosi nazwę kwaśnych deszczów.
Zagrożenia ekologiczne: jakie stanowią ryzyko?
Globalne zagrożenia ekologiczne stanowią poważne zagrożenia dla ekosystemów. Narażają człowieka na problemy zdrowotne i deficyt niezbędnych w celu przeżycia surowców. Doprowadzają do wymierania wielu gatunków roślin i zwierząt, a także niszczenia różnego rodzaju walorów przyrodniczych. Zagrożenia ekologiczne narażają także na ryzyko różnego typu anomalii pogodowych, takich jak np. deficyt opadów, ulewne deszcze, nietypowe dla danego obszaru geograficznego temperatury, huragany czy tornada.
Czy można zmniejszyć zagrożenia ekologiczne?
Problemom ekologicznym współczesnego świata można skutecznie przeciwdziałać – zarówno na poziomie systemowym, jak i jednostkowym. Redukcji ryzyka sprzyja stosowanie czystych technologii oraz spełnianie przez przedsiębiorstwa norm w zakresie emisji szkodliwych substancji do atmosfery. Aby zmniejszyć zagrożenia ekologiczne, warto również przestrzegać norm bezpieczeństwa w obszarze, produkcji, transportu i przechowywania niebezpiecznych substancji. Każdy człowiek może zredukować zagrożenia ekologiczne poprzez swoje codzienne wybory – np. oszczędzanie wody i energii elektrycznej, zmniejszenie zużycia plastiku, korzystanie z roweru i środków komunikacji zbiorowej zamiast samochodu czy wybieranie lokalnych produktów, najlepiej wielokrotnego użycia.
