Lęk przed bliskością – przyczyny

Syndrom unikania bliskości posiada rozmaite oblicza. Jego główne przyczyny leżą w doświadczeniach z dzieciństwa, które wpływają mniej lub bardziej na dorosłe życie i nasze związki. Należą do nich przede wszystkim:
  • choroby psychiczne opiekunów, rodziców,
  • różne formy przemocy – słowne, fizyczne, wykorzystywanie seksualne, 
  • opuszczenie przez rodziców/rodzica – rozwód, śmierć, odejście,
  • alkoholizm w rodzinie,
  • narkomania w rodzinie,
  • niedostępność emocjonalna, chłód w rodzinie,
  • brak zapewniania dziecku poczucia bezpieczeństwa,
  • choroba rodziców lub rodzica,
  • doświadczanie poczucia niższości w rodzinie,
  • przemoc w przedszkolu lub w szkole.
Wszystkie trudności, których doświadczamy jako dzieci, mogą mieć wpływ na późniejsze wytworzenie się lęku przed bliskością. Nie zapada na niego każdy, kto wychowywał się w rodzinie dysfunkcyjnej, ale zdecydowana większość takich osób doświadcza go w dorosłym życiu.
 

Lęk przed związkiem - pierwsze symptomy

Lęk przed bliskością u mężczyzn kojarzymy stereotypowo z niechęcią do zobowiązań, unikaniem zaangażowania emocjonalnego. Nie dotyczy on jednak w rzeczywistości tylko ich - współcześnie problem ma miejsce w równym stopniu u kobiet.
 
    Strach przed bliskością emocjonalną objawia się na początku przede wszystkim:
  • nawiązywaniem wyłącznie powierzchownych relacji, bez głębszego angażowania się w znajomości,
  • unikaniem wchodzenia w nowe relacje,
  • trudnościami z wyrażaniem potrzeb i emocji,
  • unikaniem kontaktu fizycznego,
  • nieumiejętnością utrzymywania na dłużej relacji z ludźmi,
  • perfekcjonizmem (osoba, która cierpi na syndrom unikania bliskości nie wierzy w to, że zasługuje na miłość).

Lęk przed bliskością (fobia bliskości) - podstawy psychologiczne

Filofobia to inna nazwa na lęk przed bliskością. Psychologia definiuje ją jako patologiczny strach przed zakochaniem i bliskością emocjonalną. Może ona stanowić lęk przewlekły. Ludzie, których dotknął ten problem, z jednej strony pragną zażyłości z człowiekiem, z drugiej zaś panicznie się jej obawiają. Typowa jest odczuwalna przez nich huśtawka emocjonalna, której często doświadczają ich partnerzy (o ile uda im się w ogóle wejść w relację).

Fobia bliskości nie zawsze jest uświadomiona.

Część osób racjonalizuje swoją dolegliwość, wmawiając sobie i otoczeniu, że samotność im służy i nie chcą wchodzić w związki. Oczywiście, że to może być świadomy wybór, jednak u wielu ludzi to samoobrona przed podświadomymi lękami. Wielu psychologów coraz częściej, szczególnie w ostatnich okolicznościach, podkreśla, że jesteśmy istotami stadnymi i jednym z największych naszych pragnień jest pozbycie się wewnętrznego poczucia samotności.

Zdarza się, że osoby cierpiące na fobię bliskości wybierają styl życia, który wiąże się z częstymi zmianami, np. miejsca zamieszkania. Mogą to być m. in.: praca w trasie, nieuporządkowany styl życia, zawód kierowcy tira, stewardessy albo inny, wymagający częstych wyjazdów w delegacje.

Według teorii psychologicznych główne źródła problemu tkwią we wczesnym dzieciństwie. Największy wpływ na odczuwanie w dorosłym życiu strachu przed bliskością mają relacje bazowe, czyli kontakty z rodzicami. W sytuacji niezaspokajania u dziecka potrzeb bezpieczeństwa, ciepła, uznania czy bliskości, z czasem zaczyna ono unikać angażowania się w związki z innymi, by nie doświadczyć po raz kolejny rozczarowania, odrzucenia. Problem mają także osoby, które były wychowywane przez nadopiekuńczych rodziców. Z powodu ich narzucania się i tym samym ograniczania poczucia własnego „ja” u dziecka, w dorosłości boi się ono utraty kontroli nad własnym życiem oraz poczucia swobody.

Potrzeba bliskości – objawy

Warto wiedzieć, że strach przed bliskością to jednocześnie potrzeba bliskości. Te dwa stwierdzenia się nie wykluczają. Jeśli komuś autentycznie na bliskości nie zależy i nie ma z nią problemu – po prostu nie zajmuje się tym tematem i nie odczuwa żadnego lęku.

W związku z tym dobrze jest wiedzieć, jakie są symptomy potrzeby bliskości, czyli lęku przed bliskością. Pomogą one nie tylko rozpoznać fobia bliskości, ale też spróbować dobrać odpowiednie rozwiązanie jak pokonać lęk przed bliskością. 

    Lęk przed bliskością – objawy:

  • strach przed utratą własnego ja,
  • przekonanie, że związek powinien być idealny, bez jakichkolwiek konfliktów i trudności,
  • silny lęk przed odrzuceniem, porzuceniem,
  • bardzo niska samoocena, negatywne zdanie na swój temat i lęk, że zostanie to odkryte przez drugą osobę,
  • zrzucanie na siebie winy za wszystkie niepowodzenia w związkach,
  • wymaganie od partnera, by spełniał wszystkie nasze pragnienia i potrzeby,
  • pragnienie stałego związku, ale jednocześnie lęk przed nim,
  • uczucie niepokoju przed każdą próbą wejścia w bliskość,
  • tworzenie przelotnych związków, nieumiejętność utrzymania stałej relacji,
  • koncentracja na życiu zawodowym i rozwijaniu zainteresowań, zaś unikanie bliższych relacji.

Lęk przed bliskością - jak pomóc takiej osobie?

Już wiemy, na czym polega lęk przed bliskością. Jak pomóc osobie, która na niego cierpi? Warto wiedzieć, że powinna ona przede wszystkim skonfrontować się z negatywnymi postawami względem siebie. Nie jest to proste, bo wymaga zaangażowania, wytrwałości, chęci oraz wysiłku.

Bardzo ważne jest, byśmy byli dla takiej osoby wsparciem i nie krytykowali jej chwiejnych nastrojów – ona sama jest nimi wystarczająco zmęczona. Jeśli jesteśmy partnerami osoby cierpiącej na fobię bliskości, powinniśmy ćwiczyć się w cierpliwości. Starajmy się naszej ukochanej osobie zapewniać poczucie bezpieczeństwa i odpowiadajmy szczerze na dręczące ją wątpliwości. Tylko w ten sposób nasz partner nie będzie się bał przed nami otwierać.

Ważne jest również, by nie reagować złością na tymczasowe oddalenia się bliskiej osoby – reaguje ona lękowo, bo taki mechanizm jest u niej konsekwencją doświadczeń. Pozwólmy jej stopniowo się do nas zbliżać i otwierać, co powoli zacznie zmniejszać lęk przed bliskością. Jak pokonać dystans w związku jeszcze inaczej? Oprócz tego spróbujmy zrozumieć, że nasze pozytywne doświadczenia z dzieciństwa to nie jest jedyny model wychowawczy. Można porozmawiać z partnerem, jak wyglądają jego doświadczenia z przeszłości, by lepiej pojąć zachowanie drugiej strony.

Jeżeli to wszystko okazuje się niewystarczające, możemy zaproponować bliskiej osobie profesjonalną psychoterapię. Wówczas przepracuje problemy z przeszłości, by nie rzutowały one więcej na teraźniejszość i jej podejście do bliskości w związku.

Jak pokonać lęk przed bliskością - leczenie

Czy da się pokonać lęk przed bliskością? Jak sobie z nim radzić, gdy dotyczy on nas samych?

Jeżeli zależy nam na tym, by móc żyć szczęśliwie, a przy tym bez obaw wchodzić w bliższe relacje, powinniśmy na początku sobie uświadomić, że trzeba stawić czoła temu problemowi, co nie będzie lekkie i przyjemne. W sytuacji gdy przyczyny lęku tkwią w trudnych relacjach z przeszłości, konieczna będzie wizyta u wykwalifikowanego specjalisty. Wybór psychoterapeuty nie zawsze jest prosty i czasem trzeba go dokonywać metodą prób i błędów. I być cierpliwym.

W niektórych przypadkach konieczne będzie również włączenie leczenia farmakologicznego (np. jeśli strach przed bliskością spowodował u nas depresję, stany lękowe uogólnione itp.). Leczenie pozwoli nam osiągnąć zupełnie inną, nową jakość życia. Poza specjalistycznymi działaniami ważne jest też zrozumienie dla samych siebie. Spójrzmy w swoją przeszłość, bo z pewnością jest coś, co nas ukształtowało w taki sposób. Zrozummy także, że nie ma idealnych związków i nie istnieje gwarancja udanego idealnego związku.

Dobrze jest rozwijać swoją odwagę poprzez wchodzenie w relacje, mimo lęku przed odrzuceniem.

Należy także pracować nad poczuciem własnej wartości, aby nie traktować każdej porażki i każdego odrzucenia jako końca świata, lecz jedynie jako lekcję na dalszej drodze naszego rozwoju. Konieczna jest także nauka asertywności i stawiania granic, by uniknąć związku z osobą narcystyczną i nie utożsamiać się z nią, zatracając wtedy całkowicie siebie. Ważne jest zrozumienie, że związki to nie tylko bliskość, wsparcie i dobre momenty, ale również docieranie się, konflikty, czasem trudne chwile. Jeżeli nie pozwolisz sobie na tego rodzaju sytuację w relacji, to nigdy nie będzie ona w pełni prawdziwa i nie wejdziesz w autentyczną bliskość.