Poniższa lista prezentuje największe katastrofy ekologiczne w Polsce i na świecie w ostatnich latach. Przedstawiamy ich najważniejsze okoliczności oraz negatywne skutki dla człowieka oraz środowiska naturalnego.

Katastrofy ekologiczne: pożar lasu w nadleśnictwie Rudy Raciborskie, 26-30 sierpnia 1992

26 sierpnia 1992 roku wybuchł największy pożar, jaki zanotowano dotychczas na terenie całej Europy Środkowej po II wojnie światowej. W jego wyniku została zniszczona powierzchnia 9062 ha, z czego 8461 ha lasów. Zginęły 3 osoby – tym dwóch strażaków uczestniczących w akcji gaszenia. Najbardziej prawdopodobną przyczyną tej katastrofy ekologicznej była iskra, która wydostała się spod kół hamującego pociągu i doprowadziła do zapalania się trawy. Rozprzestrzenieniu się ognia sprzyjały warunki pogodowe – upał przekraczający 32 stopnie Celsjusza, silny wiatr oraz niska wilgotność leśnej ściółki.

Do akcji gaśniczej użyto samoloty zrzucające wodę, cysterny kolejowe, pojazdy pożarnicze, helikoptery, lokomotywy, spychacze, pługi i czołgi. W wyniku pożaru doszło do zniszczenia lub silnego uszkodzenia całości drzewostanów. Zaobserwowano również znaczący wzrost zakwaszenia gleb, a także niekorzystne zmiany w ich składzie chemicznym – w tym ubytek zawartych w nich azotanów. Obniżyły się też poziomy wód gruntowych oraz została zniszczona warstwa próchnicza gleb. Warunki siedliskowe wyraźnie się pogorszyły. 

Czy vintage zbawi świat i ile naprawdę w nim ekologii? Nowy odcinek podcastu Dział Vintage>>

Katastrofy ekologiczne: katastrofa w Bobrze, 2006

Kolejna katastrofa ekologiczna w Polsce miała miejsce w Bobrowicach. W 2006 roku na terenie tej miejscowości doszło do uduszenia tysięcy ryb oraz zalania obszarów piaskowych. Był to wynik opróżniania zbiornika miejscowej elektrowni wodnej, co spowodowało przedostanie się do rzeki Bóbr ogromnej ilości mułu oraz śmieci. Woda została niemal całkowicie pozbawiona tlenu, co uniemożliwiło przeżycie ryb. Wśród nich znajdowały się takie gatunki jak m.in. leszcze, karpie, okonie, płocie i szczupaki. Lokalni mieszkańcy przez długi czas odczuwali odór rozkładającej się padliny.

Katastrofy ekologiczne: katastrofa tankowca Prestige u wybrzeży Galicji, 2002

Jednokadłubowy tankowiec MT Prestige został poważnie uszkodzony 13 listopada 2002 roku na skutek sztormu na Zatoce Biskajskiej. Doszło do jego wybuchu, a następnie przedostania się do morza 5000 ton oleju napędowego. Utworzyła się ogromnych rozmiarów plama, którą prądy i wiatry morskie przesunęły z kierunku Galicji. 16 listopada ropa przedostała się na wybrzeże, a 19 listopada tankowiec zatonął. Znajdował się na jego pokładzie ładunek 77 tysięcy oleju napędowego, który stopniowo się uwalniał na skutek przełamania kadłuba – do wody przedostawało się około 125 ton ropy w ciągu każdej doby. Katastrofa tankowca „Prestige” jest uznawana za największą katastrofę ekologiczną w historii Portugalii i Hiszpanii. Doprowadziła do ogromnych szkód w środowisku naturalnym. Doszło do zniszczenia wybrzeża na powierzchni 1300 km. Zginęło wiele rzadkich gatunków ptaków, ryb i innych zwierząt.

Katastrofy ekologiczne: wyciek czerwonego szlamu do rzeki Marcal na Węgrzech, 2010

4 października 2010 roku doszło do największej katastrofy ekologicznej w historii Węgier. W hucie aluminium na terenie miejscowości Ajka miało miejsce pęknięcie zbiornika, z którego wydostało się około milion metrów sześciennych toksycznego szlamu o żrących właściwościach, będącego produktem ubocznym wytwarzania aluminium. Szlam rozlał się na powierzchnię około 40 kilometrów kwadratowych. Rwąca fala doprowadziła do śmierci czterech osób, które utonęły. Tysiące ludzi musiało zostać ewakuowanych z dotychczasowych miejsc zamieszkania. Doszło również do wielu zniszczeń budynków, samochodów oraz innego mienia, a także wyginięcia zwierząt – zginęło około 1,2 tysiąca ton ryb.

Katastrofy ekologiczne: katastrofa elektrowni atomowej Fukushima, 2011

W 2011 roku doszło do największej katastrofy nuklearnej na świecie od wybuchu reaktora w Czarnobylu w 1986 roku. Awaria elektrowni jądrowej Fukushima była rezultatem trzęsienia ziemi o magnitudzie 9 oraz fal tsunami, które nawiedziły Honsiu 11 marca 2011 roku i doprowadziły do awarii systemów chłodzenia z powodu uszkodzenia sieci elektrycznej. Skutkowało to emisją promieniotwórczego jodu do atmosfery oraz przedostania się do środowiska skażonej wody morskiej, która była wykorzystywana do chłodzenia reaktorów. Katastrofa ta doprowadziła do strat finansowych szacowanych na kwotę przeszło 188 miliardów dolarów. W jej wyniku zginęło wiele gatunków zwierząt – zaobserwowano m.in. zmniejszenie się populacji motyli, ważek oraz jaskółek dymówek.

Katastrofy ekologiczne: eksplozja platformy wiertniczej Deepwater Horizon, 2010

Wielkie katastrofy ekologiczne miały również miejsce na terenie Stanów Zjednoczonych, czego przykładem jest wyciek ropy naftowej 20 kwietnia 2010 roku w Zatoce Meksykańskiej. Wyciek, spowodowany najprawdopodobniej przez hydraty metanu, doprowadził do wybuchu i pożaru. W jego wyniku śmierć poniosło 11 pracowników, a 17 osób zostało rannych. Plama ropy osiągnęła powierzchnię 6500 km². W wyniku trwającego 87 dni wycieku do wody przedostało się niemal 5 milionów baryłek ropy. Zdarzenie to zostało uznane za największą katastrofę ekologiczną w historii Stanów Zjednoczonych. Na skutek wycieku doszło do zniszczenia setek siedlisk ptaków, a także wyginięcia wielu gatunków ryb – straty przemysłu rybnego oszacowano na 2,5 miliarda dolarów.

Katastrofy ekologiczne: wyciek toksycznych kwasów z kopalni na Uralu, 2020

Do największych katastrof ekologicznych na świecie można również zaliczyć wyciek toksycznych kwasów z nieaktywnej od 2004 roku kopalni pirytu miedziowego na Uralu. Chemiczne odpady były przechowywane z zbiornikach, lecz na skutek intensywnych opadów deszczu doszło do ich przepełnienia, a następnie wycieku. Odpady doprowadziły do zmiany koloru okolicznych rzek i jezior na pomarańczowy lub czerwony. Do środowiska naturalnego przedostały się dziesiątki ton toksycznego kwasu, zanieczyszczającego wody, lasy i gleby. Wystąpienie tej katastrofy naturalnej było przez długi czas ukrywane.

Katastrofy ekologiczne: katastrofa japońskiego tankowca na Mauritiusie, 2020

25 lipca 2020 roku doszło do wycieku ropy naftowej z japońskiego tankowca, który znajdował się w przybrzeżnych strefach Mauritiusa. Przyczyną zdarzenia było jego zderzenie się z rafą koralową. Na pokładzie tankowca znajdowało się 228 ton oleju napędowego oraz 4290 ton oleju opałowego. Plama ropy, powstała na skutek wycieku, rozprzestrzeniła się na powierzchni 27 kilometrów kwadratowych. Zauważono już pierwsze negatywne skutki tej katastrofy ekologicznej. W jej wyniku śmierć poniosły m.in. delfiny, skorupiaki, a także wiele gatunków ryb.

Filmy o ekologii: co warto obejrzeć? Które filmy ekologiczne zmieniają perspektywę?>>

Katastrofy ekologiczne: pożary lasów w Indonezji, 2015

2015 roku doszło do ogromnych i długotrwałych pożarów na terenie Indonezji. Ich ogniska znajdowały się na Borneo i Sumatrze. Spłonęło wiele hektarów dziewiczych lasów równikowych i torfowisk. W wyniku tej katastrofy naturalnej zginęło wiele gatunków roślin oraz zwierząt. Utrzymujące się przez długi czas pożary doprowadziły do sporej emisji gazów cieplarnianych, stanowiących również zagrożenie dla ludzi. Zostali oni narażeni zwłaszcza na problemy z układem oddechowym. Ze względu na trwające susze, nie było możliwości ugaszenia pożaru przez opady deszczu. Jednej z głównych przyczyn pożarów upatruje się w masowym wypalaniu lasów w celu prowadzenia uprawy palmy olejowej.

Czy katastrofom ekologicznym można zapobiegać?

Katastrofom naturalnym, spowodowanym działaniem człowieka, można skuteczne zapobiegać. Najczęściej powstają one w wyniku awarii, co prowadzi to emisji szkodliwych substancji chemicznych o toksycznym działaniu – mogą to być np. ciecze, gazy czy substancje radioaktywne. Kluczowe w zapobieganiu klęskom ekologicznym jest przestrzeganie zasad BHP oraz norm prawnych w zakresie produkcji, przetwarzania, składowania i transportu.  Niebezpieczne substancje powinny być przechowywane w dobrze izolowanych miejscach. Istotne jest również przeprowadzanie dokładnych i systematycznych kontroli zakładów produkcyjnych, fabryk czy elektrowni. Pracodawca ma także obowiązek zadbania o przeszkolenie pracowników mających kontakt z niebezpiecznymi substancjami. Powinni oni umieć zapobiegać katastrofom naturalnym zarówno przed, jak i w trakcie wystąpienia zagrożeń.

W celu przeciwdziałania katastrofom naturalnym należy regularnie monitorować stan techniczny pojazdów transportujących niebezpieczne substancje, takich jak statki, samochody ciężarowe czy cysterny. Spore znaczenie odgrywa także inwestowanie w czyste, bezodpadowe technologie przemysłowe.