Jakie zastosowanie surrealizm mógłby znaleźć w naszych domowych wnętrzach? Dziś postaramy się odpowiedzieć na to pytanie. 

Surrealizm: historia

Surrealizm powstał w Paryżu na początku lat 20. XX wieku. Wywodził się w prostej linii od dadaizmu - prądu artystycznego zapoczątkowanego w drugiej dekadzie ubiegłego stulecia przez twórców takich jak Tristan Tzara czy Marcel Duchamp. Dadaistów nawet dziś postrzega się często jako krzewicieli nihilizmu, w rzeczywistości jednak ich artystyczne prowokacje miały służyć po prostu przełamaniu skostniałych konwencji w sztuce i w życiu codziennym. Właśnie z tej spuścizny ruchu dada czerpali pełnymi garściami w kolejnych latach surrealiści.

Za naczelnego teoretyka surrealizmu uważany jest francuski pisarz i poeta André Breton, którego charyzmatyczna osobowość twórcza zdołała ukształtować najwybitniejsze umysły związane z tym nurtem. W swoim Manifeście surrealistycznym (1924) Breton dokonał kodyfikacji nowych nakazów estetycznych, domagając się dla artysty prawa do wyobraźni, możliwości powrotu do marzeń dzieciństwa oraz otwarcia się na magię i cudowność.

Surrealiści tacy jak Max Ernst czy Joan Miró korzystali zatem ze spuścizny ruchu dada, wzbogacając go jednak o nowe, bardzo popularne w owym czasie idee. Najważniejsza spośród nich to oczywiście psychoanaliza Zygmunta Freuda, której surrealizm zawdzięcza zwłaszcza jawnie erotyczną tematykę swoich dzieł. Freudowskie teorie przyczyniły się również do wyłonienia się surrealistycznego automatyzmu psychicznego oraz - ściśle z nim związanej - metody tzw. pisma automatycznego.

Najwybitniejsi przedstawiciele kierunku utrzymywali, że dzięki automatyzmowi psychicznemu dzieło literackie czy malarskie tworzone jest nie tyle przez świadomość, ile raczej przez podświadomość artysty. Ten ostatni pełni więc zaledwie funkcję medium, przyczyniając się do eksploracji ciemnych obszarów ludzkiej psyche. Koncepcja ta utrzymywała swą popularność także w dekadach późniejszych, wpływając na przykład na rozwój action painting w Stanach Zjednoczonych. 

Surrealizm: charakterystyczne elementy

Sztukę surrealistyczną najlepiej definiuje słynny cytat z Comte'a de Lautréamonta, literackiego guru Bretona i spółki, który przyrównywał piękno do "przypadkowego spotkania na stole sekcyjnym  maszyny do szycia i parasola". Owo absurdalne powiązanie zupełnie niepasujących do siebie elementów stanowi klucz do zrozumienia surrealistycznej wyobraźni oraz stylu myślenia o dziele artystycznym. 

Najważniejsi adepci kierunku inspirowali się snem, baśnią, magią, a także twórczością dzieci i ludzi chorych umysłowo. Łatwo się więc domyślić, że ich konkretne realizacje artystyczne cechowała zamierzona niespójność, ostre kontrasty i pozorny brak logiki.

Kolejny charakterystyczny rys surrealizmu przynosi rzeźba, wraz ze swoim najwybitniejszym przedstawicielem: Constantinem Brancusim. Pochodzący z Rumunii artysta dokonał reinterpretacji rzeźbiarstwa prymitywnego, sięgając do mistyki rodem z Afryki i Oceanii. Kierunek jego poszukiwań dobrze oddaje wysiłki całego ruchu, zmierzające do wniknięcia w magiczny wszechświat przedmiotów należących do ludów prymitywnych.

Surrealizm we wnętrzu

Nadrzędną zasadą organizującą surrealistyczne wnętrze będzie oczywiście brak nudy. Musi się tu znaleźć miejsce dla żywej (albo wręcz krzykliwej) kolorystyki, nieoczywistych kształtów geometrycznych i mocnego, rzęsistego oświetlenia. Przydałyby się też awangardowe meble w kształcie ust Marilyn Monroe albo replika któregoś ze słynnych ready mades Duchampa.

Zwykli śmiertelnicy nie zawsze mogą sobie pozwolić na wszystkie wymienione elementy wystroju. Należy więc pamiętać, że nawet pojedyncza nutka szaleństwa (mebel, gadżet, kolor na ścianie) zdoła uczynić nasze życie nieco bardziej surrealistycznym. 

Surrealizm: obrazy

Malarstwo surrealistyczne kojarzy się przeciętnemu odbiorcy z jednym płótnem: z Trwałością pamięci Salvadora Dalego. Nie wszyscy wiedzą jednak, że inspiracją dla tego obrazu był... ser camembert, wciąż leżący na talerzu po kolacji. Widok okrągłego sera podsunął artyście wizję miękkich zegarów, które można by domalować do istniejącego już w jego pracowni krajobrazu ze skałami i morzem. W taki sposób narodziło się jedno z najbardziej znanych dzieł w historii światowej sztuki.

Surrealizm w malarstwie to jednak nie tylko Dali. Inni przedstawiciele tego kierunku, jak Yves Tanguy czy Paul Delvaux, również do perfekcji opanowali sztukę operowania marzeniem sennym, absurdem i metafizyką. Ich nazwiska nie spotkały się jednak z tak żywiołowym zainteresowaniem, jakiego zaznał ekscentryczny Katalończyk z zakręconym wąsikiem. 

Przy okazji należałoby przywołać jeszcze dwa kolejne nazwiska: Pabla Picassa i Paula Kleego. Obaj ci twórcy bywają często wymieniani w kontekście ruchu surrealistycznego, chociaż formalnie nigdy do niego nie przystali. Ich dzieła z lat trzydziestych (np. słynna Kobieta z książką Picassa) każą się jednak domyślać silnej fascynacji owym szalonym artystycznym kręgiem. 

Surrealizm: pomysły na ozdoby

Sztuka surrealistyczna wydaje się idealna jako element dekoracji w domach ludzi nietuzinkowych, ceniących sobie życie z fantazją. Jak można ją zatem wykorzystać we własnych czterech ścianach?

Duże reprodukcje surrealistycznych obrazów sprawdzą się idealnie w nowoczesnych, minimalistycznych wnętrzach, gdzie staną się elementem mocno przykuwającym uwagę. Innym ciekawym pomysłem mogą się okazać fantazyjne meble: stoliki nocne, krzesła, lampki, kanapy (dla których pierwowzorem była słynna Mae West Lips Sofa ). Wypatrywanie ich w sklepach i galeriach zajmie trochę czasu, stając się zresztą samo w sobie świetną zabawą.