Niecierpek: charakterystyka i odmiany

Niecierpek to niezwykle efektowny kwiat, który zachwyca nas przez cały sezon wegetacyjny. Należy do rodziny niecierpkowatych, jest rośliną jednoroczną lub byliną. Pochodzi z subtropikalnych obszarów Azji i Afryki, zaś w Europie najpopularniejszą jego odmianą jest niecierpek pospolity. 

Odmiany niecierpka mogą różnić się wielkością i kolorem. Najpopularniejsze są te we wszystkich odcieniach różu, fioletu i czerwieni, choć można spotkać również dwukolorowe, najczęściej z domieszką białego, w paski lub nakrapiane. W większości przypadków liście niecierpka są lekko ząbkowane i lancetowate. Rośnie zarówno w formach karłowatych, jak i wysokich. Jego kwiat ma charakterystyczną budowę przypominającą różyczki - 5 delikatnych płatków, z czego jeden nieznacznie większy. Mogą rosnąć pojedynczo lub w skupiskach i mieć różne rozmiary, od 1 cm średnicy do nawet ponad 5 cm.

Najpopularniejsze odmiany niecierpka to: 

  • niecierpek pospolity;
  • niecierpek nowogwinejski;
  • niecierpek mieszańcowy - ma wiotkie pędy, przez co świetnie wygląda w wiszących donicach;
  • niecierpek sułtański.

Niecierpek nowogwinejski jest szczególnie ceniony dzięki dużych rozmiarów kwiatom, które osiągają średnicę nawet do 5 cm. Ta odmiana ma wzniesiony pokrój i może dorastać nawet 30 cm. Ponadto,  w przeciwieństwie do pozostałych odmian, dobrze znosi upały.

Niecierpek: wymagania

Niecierpek nie jest wymagającą rośliną, dlatego zdecydowanie przypadnie do gustu początkującym ogrodnikom. Jego wymagania mogą nieznacznie różnić się zależnie od odmiany i sposobu uprawy (w donicy lub na rabacie) jednak warto na początek zapamiętać kilka ogólnych zasad.

Niecierpek najlepiej czuje się w cieple i w półcieniu. Postawienie lub posadzenie go w pełnym Słońcu, może mu zaszkodzić, dlatego należy tego unikać. Co ciekawe, naukowcy wciąż pracują nad stworzeniem odmian odpornych na poparzenia i przegrzanie.

Ziemia do niecierpka powinna być przepuszczalna i żyzna. Najlepiej sprawdzi się mieszanka do roślin balkonowych. Pamiętaj, że niecierpki nie przyjmą się, jeśli gleba będzie zbyt gliniasta lub zbyt piaszczysta. Bardzo źle znoszą też niedobory wody, dlatego należy pilnować, by podłoże było wciąż delikatnie wilgotne. 

Uprawa niecierpków

Niecierpki na balkonie lub na tarasie możemy postawić już w połowie maja, choć pierwsze sadzonki są dostępne od lutego. Zależnie od odmiany możemy sadzić je w wiszących donicach, z których spuszczą pędy, lub w skrzynkach. Należy pamiętać, by wybrać dla nich lekko zacienione stanowisko. Jeśli zdecydujemy się zostawić doniczki w domu, powinny stać w jasnym miejscu z rozproszonym światłem. 

Niecierpek ogrodowy tworzy piękne łąki kwietne. Jego odmiany polecane na rabaty to niecierpek nowogwinejski, sułtański, balsamina i gruczołkowaty, który osiąga nawet 100 cm. Sadzonki możemy przesadzić do gruntu już w drugiej połowie maja. Należy jedynie pamiętać o zachowaniu wskazówek co do nasłonecznienia i rodzaju gleby. Rośliny wsadzamy do ziemi, zachowując odstępy od 15 do 25 cm, zależnie od tego, na jaką odmianę się zdecydowaliśmy. To idealne kwiaty dla niecierpliwych - łatwo się przyjmują i zaczynają kwitnąć niemal od razu.

Niecierpek możemy wysiać również z nasion. Najlepiej robić to w marcu, wtedy pierwsze kwiaty pojawią się w okolicach lipca. Ważne jednak, by wysiewać go do skrzynek, nie bezpośrednio na rabatę - potem oczywiście można go przesadzić. Pamiętaj jednak, że nasiona nie wszystkich odmian są sprzedawane w sklepach. 

Jak pielęgnować niecierpki?

Nawożenie niecierpka powinno odbywać się co dwa tygodnie. Poleca się sięgnąć po nawozy płynne do roślin kwiatowych. Roślinę można podlewać zwykłą wodą z kranu lub deszczówką, ważne jednak, by robić to regularnie. Pamiętaj też, że niecierpki nie powinny być podlewane od góry, a bezpośrednio do gruntu. W przeciwnym razie możemy doprowadzić do rozwoju choroby grzybiczej. Ze względów estetycznych nie zapominaj też o usuwaniu zwiędłych liści i kwiatów, nie ma jednak wpływu, na dalszy wzrost rośliny.

Zimowanie niecierpków nie powinno nastręczać Ci zbyt wielu trudności. We wrześniu należy zaprzestać nawożenia, a po zakończeniu sezonu wegetacyjnego przyciąć pędy do około 10-15 cm nad ziemią. Następnie przenosimy doniczki do ciepłego pomieszczenia. Trzeba jednak zaznaczyć, że niektóre odmiany mogą kwitnąć w domu również w czasie zimowych miesięcy. Pamiętaj, że niecierpek wygląda najlepiej w pierwszym roku kwitnienia, dlatego warto na wiosnę zrobić nowe sadzonki.

Niecierpek rozmnażamy, wykonując sadzonki pędowe. Obcięte pędy wsadzamy do doniczek z ziemią i pozostawiamy w miejscu, gdzie panuje temperatura od 15 do 18 st. Celsjusza. Dość szybko się ukorzeniają i zaczynają kwitnąć. W maju możemy przesadzić je na rabaty.

Niecierpek: znaczenie kwiatów 

Niecierpek swoją nazwę zyskał dzięki “niecierpliwym” pąkom, które pękają przy najlżejszym dotknięciu, rozsypując wokół nasiona. Jego nazwa łacińska to impatiens, czyli właśnie niecierpliwy. Choć wysyła jasny sygnał “nie dotykaj mnie”, to jednak okazuje się, że może mieć on wyjątkowe właściwości zdrowotne.

Niecierpek jest rośliną jadalną. Olej z jego nasion jest bogaty w fitosterole oraz witaminę F i należy do najdroższych olei na świecie. Świeżo zerwane i roztarte w dłoni liście niecierpka przynoszą ulgę w przypadku ukąszenia komara lub osy. Popularnością cieszy się też herbata z jego kwiatów. Niecierpek pomaga w leczeniu łuszczycy, trądziku, łysienia androgenowego, a także działa przeciwzapalnie, rozkurczowo i moczopędnie.

Aby przygotować herbatę z niecierpka, należy poddać rozdrobnione ziele procesowi szybkiej oksydacji (nie mylić z fermentacją), a następnie ususzyć. Napar z niecierpka można parzyć na mleku lub wodzie. Ma piękny kwiatowy zapach i delikatny smak. Jeśli nie chcesz wyrzucać niecierpka po sezonie, możesz też położyć go na talerzu. Cała roślina jest jadalna i może być przygotowywana tak, jak szpinak.