Ekologiczny dom staje się wiodącym trendem w budownictwie. Obecna technologia pozwala w dużej mierze uniezależnić budynki jednorodzinne od ingerencji zewnętrznej, trzeba jednak wiedzieć, że eko-dom to coś więcej niż tylko obiekt zasilany przede wszystkim odnawialnymi źródłami energii. Ekologiczna filozofia musi towarzyszyć każdemu etapowi realizacji inwestycji - od projektowania, przez wykonanie, aż po późniejszą eksploatację. Co to jest dom ekologiczny? Jakie założenia leżą u podstaw budownictwa zgodnego z naturą?

Chyba nikt nie ma już wątpliwości, że globalne ocieplenie klimatu, będące efektem działalności człowieka, jest faktem. Ostatnio coraz częściej mówi się o konsekwencjach wzrostu temperatury na naszej planecie, w związku z czym wzrasta też nasza świadomość ekologiczna. Faktem jest, że aż 40 proc. energii zużywanej w Europie pochłania budowa i eksploatacja domów jednorodzinnych. Budownictwo ekologiczne ma za zadanie zmniejszyć tą wartość i w efekcie znacząco przyczynić się do ochrony klimatu. 

Jak wygląda ekologiczny dom?

Ekologiczny dom wielu osobom kojarzy się przede wszystkim z zamontowanymi na dachu panelami słonecznymi. Trzeba jednak wiedzieć, że zielone budownictwo to coś więcej niż wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Jak wygląda ekologiczny dom? Tę kategorię budynków jednorodzinnych należy dzielić na dwie podgrupy:

domy energooszczędne - w tym przypadku roczne zapotrzebowanie na energię niezbędną do ogrzania budynku i zapewnienia wentylacji nie przekracza 50 kWh/mkw., a współczynnik U (przenikania ciepła) okien zamyka się w przedziale od 1,3 do 1,0 W/mkw. x K,

domy pasywne - tutaj roczne zapotrzebowanie na energię niezbędną do ogrzania i zapewnienia wentylacji wynosi maksymalnie 15 kWh/mkw., a współczynnik U okien nie przekracza 0,8 W/mkw. x K.

Za dom ekologiczny należy zatem uznać taki, który charakteryzuje się właściwym zaplanowaniem wszystkich elementów, odpowiednią konstrukcją oraz zastosowaniem materiałów i technologii, które ograniczają zapotrzebowanie budynku na energię.

Jak budować dom w zgodzie z naturą?

Z powyższego wynika, że na budynek ekologiczny składają się 3 podstawowe elementy - konstrukcja, dach i układ pomieszczeń. 

Za straty ciepła odpowiadają przede wszystkim przegrody między ścianami i dachem oraz narożniki w załamaniach ścian. Ekologiczny dom powinien zatem charakteryzować się możliwie najprostszą kubaturą. Konstrukcja idealna to taka, która opiera się o plan kwadratu lub prostokąta. Takie podejście do budowania skutkuje minimalizacją całkowitej powierzchni przegród, co przekłada się na mniejsze straty ciepła. Warto zrezygnować z balkonów. Lepiej sprawdzą się tarasy oparte o osobną konstrukcję, które nie doprowadzają do ochłodzenia ścian budynku.

Ogrzane powietrze jest lżejsze od zimnego, zatem naturalne jest, że najwięcej ciepła przedostaje się przez dach. Aby zminimalizować straty, warto postawić na poszycie o możliwie najmniejszej powierzchni, czyli o nieskomplikowanym kształcie. Dobrze sprawdzi się dach jedno- lub dwuspadowy, ale jeszcze mniejsze straty ciepła można uzyskać stosując konstrukcję płaską, która charakteryzuje się najmniejszą liczbą połączeń między dachem a ścianami.

W domu ekologicznym niezwykle ważną rolę odgrywa układ pomieszczeń. Istotne jest, żeby najczęściej używane pokoje były zlokalizowane po stronie południowej, czyli tam, gdzie dostęp do naturalnego światła jest największy. Rzadziej używane pomieszczenia warto natomiast umieszczać w północnej części domu.  

Ekologiczne materiały i sprzęt do budowy domu

Kolejny istotny czynnik to ekologiczne materiały do budowy domu. Należy zdać sobie sprawę z tego, że produkcja materiałów wysoko przetworzonych pochłania znaczne ilości energii, podobnie jak ich transport.

Podstawą budownictwa ekologicznego jest wykorzystanie surowców, w które obfituje dany obszar. Takie podejście znacząco skraca dystans transportowy, a przez to - ogranicza emisję dwutlenku węgla do atmosfery.  

W ostatnich latach można zaobserwować wielki powrót domów drewnianych (z bali lub o konstrukcji szkieletowej). Takie budynki mają wiele zalet - są trwałe, świetnie pochłaniają dźwięki, zapewniają optymalny poziom wilgotności powietrza i gwarantują skuteczną termoregulację. Nie można także nie wspomnieć, że drewno jest surowcem całkowicie odnawialnym, a jego obróbka pochłania mniej energii niż ma to miejsce w przypadku innych materiałów. Drewno jest jedynym materiałem budowlanym o ujemnej emisji dwutlenku węgla, co oznacza, że emisja CO2 w całym procesie produkcyjnym jest niższa niż przetworzenie tego gazu w fazie wzrostu drewna.

Wciąż największą popularnością wśród inwestorów cieszy się cegła. Nie jest to zły wybór. Cegła wykazuje wyjątkową odporność na warunki atmosferyczne, zapewnia dobrą izolację termiczną i akustyczną oraz wykazuje niską promieniotwórczość.

Mówiąc o eko-materiałach, nie można nie wspomnieć o glinie i słomie. W Polsce takie domy wciąż jeszcze buduje się stosunkowo rzadko, jednak eksperci są zdania, że ich udział w budownictwie jednorodzinnym będzie wzrastał.

Budując dom ekologiczny, warto rozważyć wykorzystanie materiałów pochodzących z recyklingu. To najbardziej ekologiczna forma budownictwa, co wynika z faktu, że pozwala oszczędzić nie tylko surowce, ale także energię niezbędną do ich produkcji. 

Materiały budowlane to jedno. Kolejną kluczową kwestią są materiały izolacyjne. W eko-budownictwie zastosowanie znajduje przede wszystkim:

wełna mineralna,

wełna drzewna,

celuloza,

styropian. 

Duża odpowiedzialność spoczywa na wykonawcy inwestycji. Ekologiczny dom powinien być budowany przy użyciu wydajnego sprzętu, który pozwala skrócić cały proces i który spełnia normy emisji szkodliwych gazów do atmosfery.

Podejście do energii w ekologicznym domu

Ekologiczny dom powinien być w dużym stopniu uniezależniony od zewnętrznych dostaw energii. W tym celu warto zastosować nowoczesne technologie, pozwalające pozyskać zieloną energię ze środowiska. 

Najpopularniejszym rozwiązaniem w tym zakresie są instalacje wykorzystujące energię słoneczną - kolektory słoneczne i panele fotowoltaiczne. Oba te rozwiązania działają najefektywniej od kwietnia do września, kiedy występuje największe nasłonecznienie (przy czym należy zaznaczyć, że fotowoltaika pracuje także zimą).

Alternatywą dla obu tych rozwiązań jest pompa ciepła, która czerpie energię z powietrza, ziemi oraz wód gruntowych i powierzchniowych. Taka technologia jest całkowicie niezależna od promieniowania słonecznego i działa dobrze przez cały rok.

Ekologiczny dom na co dzień

Żaden, nawet najnowocześniejszy dom nie będzie jednak ekologiczny, jeżeli zachowania jego mieszkańców będą wywierały negatywny wpływ na środowisko. Podstawą jest zatem zmiana swoich nawyków. Prezentujemy kilka prostych porad, których zastosowanie pozwoli przyczynić się do ochrony klimatu:

ogranicz zużycie prądu - korzystaj ze zmywarki i z pralki tylko wtedy, gdy możliwy będzie 100-procentowy załadunek komory i wybieraj tryb pracy EKO, korzystaj ze sprzętu o najwyższej klasie wydajności energetycznej, ogranicz użycie światła sztucznego na rzecz słonecznego,

ogranicz zużycie wody - likwiduj zbędne przecieki, zamiast długiej kąpieli weź szybki prysznic, podczas golenia i szczotkowania zębów zakręcaj wodę, zbieraj deszczówkę i używaj jej do nawadniania ogrodu,

ogranicz produkcję odpadów - zrezygnuj z wody butelkowej na rzecz filtrowanej, torby jednorazowe zamień na materiałowe, korzystaj z opakowań wielorazowych (np. z siatkowych worków na owoce, warzywa i pieczywo), zastąp papierowe ręczniki materiałowymi ściereczkami.